پژوهش‌های علم و دین

تأملی تحلیلی-انتقادی بر تداوم پزشکی تقلیل‌گرایانۀ دکارت در مدل زیست‌پزشکی معاصر

محسن خادمی؛ علیرضا منجمی

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 1-40

https://doi.org/10.30465/srs.2025.52433.2229

چکیده

این مقاله به واکاوی فلسفی-انتقادیِ پیوند میان رویکرد تقلیل‌گرایانۀ دکارت به پزشکی و مدل زیست‌پزشکی معاصر می‌پردازد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که اولاً «چه ربط‌ونسبتی میان مدل پزشکی دکارت و مدل زیست‌پزشکی معاصر وجود دارد؟» و ثانیاً «آیا می‌توان مدل زیست‌پزشکی را نتیجۀ تداوم مستقیم تاریخیِ آموزه‌های تقلیل‌گرایانۀ ... بیشتر این مقاله به واکاوی فلسفی-انتقادیِ پیوند میان رویکرد تقلیل‌گرایانۀ دکارت به پزشکی و مدل زیست‌پزشکی معاصر می‌پردازد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که اولاً «چه ربط‌ونسبتی میان مدل پزشکی دکارت و مدل زیست‌پزشکی معاصر وجود دارد؟» و ثانیاً «آیا می‌توان مدل زیست‌پزشکی را نتیجۀ تداوم مستقیم تاریخیِ آموزه‌های تقلیل‌گرایانۀ دکارت در پزشکی دانست؟» در این راستا، ابتدا با مروری کوتاه بر عواملِ علمی-فلسفیِ دخیل در شکل‌گیری مدل زیست‌پزشکی، به شرحِ مبانی متافیزیکی این مدل می‌پردازیم. سپس با بازسازی ابعاد چهارگانۀ تقلیل‌گرایی دکارت در پزشکی (معرفت‌شناختی، روش‌شناختی، وجودشناختی و علّت‌شناختی) نشان می‌دهیم که این ابعاد، قرابتی آشکار با مبانی متافیزیکی مدل زیست‌پزشکی دارند. با این حال، استدلال اصلی مقاله این است که نمی‌توان از دل این قرابت، تداوم مستقیم تاریخی آموزه‌های دکارت در مدل زیست‌پزشکی را نتیجه گرفت، زیرا تحولات مهم فلسفی، علمی-تکنولوژیک و نهادیِ دو قرن نوزدهم و بیستم نیز قویاً در شکل‌گیری این مدل دخیل بوده‌اند. از این‌رو، می‌توان نسبت دکارت و مدل زیست‌پزشکی را در چارچوب «تداوم-گسست» فهمید: تداوم در سطح مفروضات متافیزیکی، و گسست در سطح علمی، تکنیکی و تجربی. این تفسیر نه دکارت را بنیان‌گذار مستقیم مدل زیست‌پزشکی می‌داند، و نه نقش او را تماماً انکار می‌کند، بلکه او را به‌مثابه رانه‌ای فکری می‌بیند که امکان شکل‌گیری و پذیرش این مدل تقلیل‌گرایانۀ پزشکی را فراهم آورد.

رویکرد عقلانیت نقاد برای تعامل نقادانۀ علم و دین

علیرضا منصوری

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 41-71

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51828.2213

چکیده

این مقاله با نقد الگوهای تقابلی و استقلالی در رابطه علم و دین، الگوی بدیلی مبتنی بر رویکرد عقلانیت نقادِ غیرموجه‌گرا پیشنهاد می‌دهد. در این رویکرد از یک سو دین چارچوبی معنابخش برای فعالیت علمی فراهم می‌کند تا از این رهگذر مانع از نیهیلیسم روش‌شناختی در علم شود؛ و از سوی دیگر، علم نیز به الهیات در بازنگری نقادانۀ مفاهیم بنیادین خود ... بیشتر

تبیین تکاملی برخی از آموزه های دینی بر اساس آراء دیوید باس

الیاس رضایی؛ مهدی خادمی؛ معصومه سالاری راد؛ جلال پیکانی

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 73-102

https://doi.org/10.30465/srs.2025.52533.2230

چکیده

چکیده:دیوید باس از بارزترین نظریه پردازان حوزه روان شناسی تکاملی است معروفیت او بیشتر به خاطر نظریه "استراتژی های جنسی" است. بررسی ما بر روی آثار او نشان می دهد که بسیاری از یافته های علمی او با برخی از باورهای دینی همخوانی و سازگاری دارد .این پژوهش کوشیده است تا نشان دهد که از این یافته های علمی می توان برای تبیین بهتر اندیشه های دینی ... بیشتر

تقدیس «هوش مصنوعی» از منظر الهیّات معاصر

سید جعفر صادقی

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 103-133

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51592.2206

چکیده

هوش مصنوعی (AI) در قرن بیست‌ویکم از ابزاری فنی به پدیده‌ای با جایگاه فرهنگی و نمادین تبدیل شده که در جوامع مدرن به‌عنوان نیرویی متعالی بازنمایی می‌شود. این پژوهش به بررسی فرآیند ارج‌گذاری نمادین به هوش مصنوعی و تأثیرات آن بر باورها، هویت‌ها و ارزش‌های انسانی در چارچوب الهیات معاصر می‌پردازد. مسئله اصلی، چگونگی تبدیل هوش مصنوعی ... بیشتر

تراجنسیتی‌ها در تقاطع علم و دین: تحلیلی گفتمانی با تکیه بر مدل استنمارک

مسعود صبوری شرق؛ محمدجواد اسماعیلی

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 135-166

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51774.2211

چکیده

این مطالعه به تحلیل جایگاه‌سوژگی افراد تراجنسیتی در گفتمان‌های علمی (روان‌پزشکی و جامعه‌شناسی) و دینی (مسیحیت و فقه شیعی) پرداخته و تعاملات این دو نهاد را بررسی کرده است. هدف پژوهش، درک تغییرات درونی هر گفتمان و روابط پویای آن‌ها با استفاده از مدل چندبعدی استنمارک است که بر اهداف، روش‌ها و نتایج تأکید می‌کند. بر اساس مدل استنمارک، ... بیشتر

رویکرد ‎انسان شناختی ویلهلم اشمیت به دین

قربان علمی؛ سیده سوزان انجم روز

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 167-195

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51202.2196

چکیده

این مقاله، به‎روش توصیفی و تحلیلی، به‎بررسی رویکرد دین‎شناختی ویلهلم اشمیت، زبان‎شناس، انسان‎شناس، قوم‎شناس، دین‎شناس تطبیقی و کشیش کاتولیک آلمانی، سده‎های نوزدهم و بیستم، و بنیانگذار مکتب «اشاعه‎گرایی» در مقابل «تطورگرایی» در آلمان می‎پردازد. اشمیت، نظریه «فرهنگ اصیل اولیه»، «دوایر فرهنگی» ... بیشتر این مقاله، به‎روش توصیفی و تحلیلی، به‎بررسی رویکرد دین‎شناختی ویلهلم اشمیت، زبان‎شناس، انسان‎شناس، قوم‎شناس، دین‎شناس تطبیقی و کشیش کاتولیک آلمانی، سده‎های نوزدهم و بیستم، و بنیانگذار مکتب «اشاعه‎گرایی» در مقابل «تطورگرایی» در آلمان می‎پردازد. اشمیت، نظریه «فرهنگ اصیل اولیه»، «دوایر فرهنگی» و بالاخره نظریه «توحید نخستین» را ارائه کرد. او در نظریات خود متأثر از آندریو لانگ بوده و «یگانه‏‎پرستی» را نخستین صورتِ دین ابتدایی در میان اقوام ابتدایی به‎شمار آورد، که در طی زمان، به‎دیگر صورت‎های ابتدایی دین «انحطاط» پیدا کرده است. وی با بهره‎گیری از شواهدِ قوم‌نگاری استخراج‌شده از برخی اقوام ابتدایی، نظریه تطور در مورد منشأ و پیدایش دین را زیر سوال برده و اظهار داشت که در باورهای این مردم، انگاره‌هایی از یک «موجود متعال»، «زندگی پس از مرگ»، «آفرینش» و همچنین مجموعه‎ای از باید و نبایدهای اخلاقی وجود دارد که در موارد زیادی در فرهنگ‎های پیشرفته بعدی نیز مشاهده می‎گردد. وی وحیانی بودن مفهوم موجود متعال را نیز باور دارد و در آثار خود علل افول نگرش توحیدی در اقوام ابتدایی و روی آوردن جوامع نخستین به‎شرک و چندخدایی را بررسی و ارائه می‎کند. نظریه او از سوی برخی از اندیشمندان، به‎این دلیل که متأثر از تفکر کلیسایی وی بوده است، مورد نقد قرار گرفت.

نسبت خداپرستی و خداناباوری در پرتو معرفت‌شناسی اجتماعی و رابطۀ علم‌ و دین

فریده لازمی؛ محمد اصغری

دوره 16، شماره 1 ، شهریور 1404

https://doi.org/10.30465/srs.2025.52940.2244

چکیده

این مقاله با تمرکز بر پرسش محوری آیا می‌توان نسبت خداپرستی و خداناباوری را در پرتو رابطۀ علم و دین از سطح تقابل به سطح تعامل معرفتی ارتقا داد؟، به بازخوانی مفهومی این نسبت می‌پردازد. استدلال می‌شود که تقابل‌های سنتی میان خداپرستی و خداناباوری، و نیز میان علم و دین، ریشه در ساده‌سازی‌های مفهومی و خلط میان باور و روش دارند. در گام ... بیشتر این مقاله با تمرکز بر پرسش محوری آیا می‌توان نسبت خداپرستی و خداناباوری را در پرتو رابطۀ علم و دین از سطح تقابل به سطح تعامل معرفتی ارتقا داد؟، به بازخوانی مفهومی این نسبت می‌پردازد. استدلال می‌شود که تقابل‌های سنتی میان خداپرستی و خداناباوری، و نیز میان علم و دین، ریشه در ساده‌سازی‌های مفهومی و خلط میان باور و روش دارند. در گام نخست، نشان داده می‌شود که برچسب‌های خداپرست و خداناباور، بدون تحلیل اصطلاح‌شناختی و زمینه‌ای دقیق، گمراه‌کننده‌اند. سپس با تمایز میان محتوای اعتقادی و روش‌های تولید معرفت، استدلال می‌شود که رابطة علم و دین نه بازتابی از تقابل‌های الاهیاتی، بلکه حاصل تفاوت در روش‌شناسی‌های معرفت‌شناختی است. سه الگوی تعامل علم و دین ـ‌استقلال، تقابل بالقوه و سازگاری‌ـ از این منظر بررسی می‌شوند. در بخش پایانی، با بهره‌گیری از چارچوب معرفت‌شناسی اجتماعی و نظریۀ اختلاف‌نظر دینی، تحلیل می‌شود که مواجهۀ عقلانی میان خداپرستی و خداناباوری چگونه می‌تواند به‌جای انکار متقابل، به گفت‌وگویی انتقادی و رشد عقلانی و معنوی بینجامد. بدین‌سان، مقاله می‌کوشد امکان بازتعریف نسبت خداپرستی و خداناباوری را در پرتو رابطۀ علم و دین و در چارچوب معرفت‌شناسی اجتماعی نشان دهد.

مشاهده مقاله

تفسیر وجود خدا با استفاده از پاسخ‌های هوش مصنوعی(مطالعه موردی: چت جی‎پی‌تی)

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 1-35

https://doi.org/10.30465/srs.2024.47252.2108

چکیده

در طول تاریخ، یکی از بزرگترین چالش‌های فکری و فلسفی انسان، سوال در مورد وجود خدا بوده است. با پیشرفت‌های تکنولوژیک و ظهور هوش مصنوعی، اکنون فرصتی برای مطرح کردن این سوال از یک زاویه جدید و با استفاده از قابلیت‌های پیشرفته هوش مصنوعی به دست آمده است. روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت در دسته پژوهش‌های اکتشافی(شبیه‌سازی) ... بیشتر در طول تاریخ، یکی از بزرگترین چالش‌های فکری و فلسفی انسان، سوال در مورد وجود خدا بوده است. با پیشرفت‌های تکنولوژیک و ظهور هوش مصنوعی، اکنون فرصتی برای مطرح کردن این سوال از یک زاویه جدید و با استفاده از قابلیت‌های پیشرفته هوش مصنوعی به دست آمده است. روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت در دسته پژوهش‌های اکتشافی(شبیه‌سازی) قرار می‌گیرد که در فاز اول با پاسخ و جواب از سامانه هوشمند چت‌جی‎‌پی‌تی تا رسیدن به مرز اشباع پاسخ‌ها ادامه پیدا کرد.سپس در فاز دوم با استفاده ازتحلیل مضمون، هریک از پاسخ‌ها، کدگذاری معنایی شده و در مضمون‌های مشترک قرار گرفتند. یافته‌ها در چهار بخش فلسفی، مذهبی، ادراکی و علمی دسته‌بندی شدند و مورد تفسیر قرار گرفتند. نتایج مبین این بود که هوش مصنوعی از نظر فلسفی، توانایی تفکر پیرامون مفهوم وجود خدا را دارد. از نظر مذهبی، متون و مفاهیم دینی را با دقت تحلیل و تفسیر می‌کند. از نظر ادراکی، توانایی درک و تشخیص انواع مختلف از تجربیات، احساسات و تفکرات خردمندانه در مورد خدا را دارد، و این ادراکات را بر اساس الگوهای موجود در داده‌ها تحلیل و بازسازی می‌کند و از نظر علمی نیز، تقاطع‌ها و روابط علمی را به طور دقیق در خصوص هستی و آفرینش، اکتشاف و نتایجه غایی را ارائه می‌دهد.

آینده دین در چشم انداز تراانسانی

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 65-96

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51397.2200

چکیده

جنبش تراانسان‌گرایی از مهم‌ترین جریان‌های تأثیرگذار قرن بیست‌ویکم در توسعه فناوری‌های نوین محسوب می‌شود. در ابتدای شکل‌گیری جنبش تراانسان‌گرایی دین و مسائل دینی چندان مورد توجه این گروه نبود. به مرور زمان و تحت‌تأثیر چالش‌های علمی و اجتماعی مرتبط با دین و معنویت، تغییرات نسبی در نگرش این جنبش نسبت به دین ایجاد شد، به‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌ای ... بیشتر جنبش تراانسان‌گرایی از مهم‌ترین جریان‌های تأثیرگذار قرن بیست‌ویکم در توسعه فناوری‌های نوین محسوب می‌شود. در ابتدای شکل‌گیری جنبش تراانسان‌گرایی دین و مسائل دینی چندان مورد توجه این گروه نبود. به مرور زمان و تحت‌تأثیر چالش‌های علمی و اجتماعی مرتبط با دین و معنویت، تغییرات نسبی در نگرش این جنبش نسبت به دین ایجاد شد، به‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌ای که آثار علمی منتشر شده در این موضوع در دو دهه گذشته با رشد بسیاری همراه بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نگرش تراانسان‌‌‌گرایان نسبت به دین و ارائه چشم‌اندازی از وضعیت آن در آینده تراانسانی می‌باشد، به‌ این امید که زمینه مناسبی برای نقش‌آفرینی بین‌المللی اندیشمندان مسلمان ایرانی در این زمینه فراهم آید. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که نگاه تراانسان‌گرایان به دین و معنویت، همچون سایر حوزه‌ها نگاهی فناورانه است.آنها درصدد ادغام عناصر دینی با فناوری‌های نوین شناختی و پزشکی _زیستی و... هستند، و بدین‌‌نحو دین و معنویت را در چارچوبی فناورانه و برمبنای الگوریتم و داده بازتعریف می‌کنند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که با وجود چالش‌ها و تضادهای اساسی میان تراانسان‌گرایی و ادیان ابراهیمی، ایجاد بسترهای تعاملی برای گفتگو و هم‌افزایی میان این دو حوزه، نه‌تنها ممکن بلکه بسیار مهم و ضروری می‌باشد.

الزامات و الگوهای بنیادین طرح مساله در پژوهش علمی

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 37-63

https://doi.org/10.30465/srs.2025.49182.2157

چکیده

هدف این مقاله ارزیابی انتقادی ادبیات روش‌شناسی و روش پژوهش در مورد مساله پژوهش است. اهمیت طرح مسأله در منابع روش تحقیق به وفور مورد بحث قرار گرفته است. با وجود اهمیت مساله در پژوهش، امروزه شاهد تحقیقاتی هستیم که یا فاقد مساله‌اند و یا در بیان مساله ضعف دارند. برای بسیاری از محققان، به ویژه دانشجویان تحصیلات تکمیلی، انتخاب مساله، تبدیل ... بیشتر هدف این مقاله ارزیابی انتقادی ادبیات روش‌شناسی و روش پژوهش در مورد مساله پژوهش است. اهمیت طرح مسأله در منابع روش تحقیق به وفور مورد بحث قرار گرفته است. با وجود اهمیت مساله در پژوهش، امروزه شاهد تحقیقاتی هستیم که یا فاقد مساله‌اند و یا در بیان مساله ضعف دارند. برای بسیاری از محققان، به ویژه دانشجویان تحصیلات تکمیلی، انتخاب مساله، تبدیل به معضل شده است. اشکال اصلی انجاست که علی‌رغم بحث مستوفا از اهمیت مسأله، در مورد چیستی و ارکان بیان مسأله کمتر بحث شده است. مقاله حاضر میکوشد با مرور ادبیات مطرح شده در مورد ماهیت و چیستی بیان مسأله و اجزای تشکیل دهنده‌ی آن، الگویی سازوار و در عین حال کاربردی برای بیان مسأله ارائه کند. مقاله با بررسی نسبت واقعیت و معرفت در شکل‌گیری مسأله، ماهیت مسأله را امری مصنوع و برساخته محقق معرفی می‌کند که به صورت معمول در قالب دو الگوی الگوی تعارض در علم و الگوی خلأ در علم بیان می‌شود. در الگوی نخست، پژوهشگر میان واقعیت و انتظار مبتنی بر معرفت علمی خود تعارض برقرار می‌کند. در الگوی دوم، پژوهشگر مسأله خود را در کمبودها، نارسایی‌‌ها و ناکامی‌‌های علم موجود جستجو می‌کند. این کاستی هم می‌تواند در سطح تجربی باشد؛ هم می‌تواند در سطح نظری باشد. مقاله ضمن بیان اجزا و ارکان تشکیل‌دهده هر الگو، نشان می‌دهد که این دو الگو از منطقی یگانه برخوردارند.

نقدی بر خلقت‌گرایی علمی: خوانش علم‌نمایانه‌‌ی متون مقدس

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 169-198

https://doi.org/10.30465/srs.2025.51608.2207

چکیده

پس از ظهور علم مدرن و گسترش آن، مسائلی مربوط به رابطه‌ی علم و دین به میان آمد و یکی از پرسش‌های اساسی این بود که روایات یادشده در کتب مقدس درباره‌ی خلقت انسان و جهان چه نسبتی با ادعاها و نظریه‌های مطرح‌شده در علم مدرن دارند. در این مقاله به رویکردی خواهیم پرداخت که به نظر می‌رسد نه تنها روایات یادشده را در تعارض با نظریه‌ها و تبیین‌های ... بیشتر

مضامین الهیاتی- روانشناختی معنای زندگی در دیدگاه کی‌یرکگارد

دوره 15، شماره 2 ، بهمن 1403، ، صفحه 119-138

https://doi.org/10.30465/srs.2025.49692.2172

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی مضامین الهیاتی- روانشناختی معنای زندگی در دیدگاه کی‌یرکگارد بود. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است؛ میدان مورد مطالعه آثار ترجمه شده‌ی کی‌یرکگارد بود و کتاب بیماری تا مرگ با توجه به دریافت بیش‌ترین میزان داده‌های مورد نیاز به عنوان نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد. مضامین پایه در پژوهش حاضر را گناه، توبه، ... بیشتر هدف پژوهش حاضر بررسی مضامین الهیاتی- روانشناختی معنای زندگی در دیدگاه کی‌یرکگارد بود. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بوده است؛ میدان مورد مطالعه آثار ترجمه شده‌ی کی‌یرکگارد بود و کتاب بیماری تا مرگ با توجه به دریافت بیش‌ترین میزان داده‌های مورد نیاز به عنوان نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شد. مضامین پایه در پژوهش حاضر را گناه، توبه، ادراک‌پروردگار، ایمان، نیایش، یأس‌آگاهی، تخیل، خودارجاعی، اضطراب تشکیل دادند و مضامین سازمان‌دهنده را آموزه‌های الهیاتی و ابزارهای روانشناختی تشکیل دادند؛ در نهایت مضمون فراگیر پیوستگی بود. معنای زندگی با توجه به پیوستگی تشریح می‌شود، جایی که پیوند عمیق و ناگسستنی بین آموزه‌های الهیاتی و ابزارهای روانشناختی وجود دارد. آموزه‌های الهیاتی چارچوبی بنیادین و ژرف برای درک ماهیت وجودی انسان و تبیین رابطه‌ی او با هستی مطلق ارائه می‌دهد؛.دستیابی به زندگی اصیل ، مستلزم تلاش آگاهانه و مستمر فرد است؛ کی‌یرکگارد با ارائه‌ی ابزارهای روانشناختی به انسان یاری می‌رساند تا در فرایند جستجوی معنا و تحقق خویشتن گام‌های محکم و مؤثری بردارد. در نهایت کی‌یرکگارد بر نقش اساسی دین در یافتن معنای زندگی تأکید می‌ورزد. وی معتقد است، ابزارهای روانشناختی به تنهایی قادر به ارائه‌ی یک پاسخ جامع در خصوص معنای زندگی نیستند و استفاده از آن‌ها بدون پشتوانه‌ی ایمانی به جای رسیدن به معنا به نومیدی منجر می‌شود.

در آستانه آگاهی: هوش مصنوعی و تجلّی حقیقت ابدی

مهدی سالاری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 03 آبان 1404

https://doi.org/10.30465/srs.2025.52360.2228

چکیده

این نوشتار، با الهام از سنّت عرفان اسلامی و در گفت‌وگو با فلسفۀ ذهن و دیدگاه‌های فناوری معاصر، رویکردی تحلیلی-تطبیقی برای صورت‌بندی نظریه‌ای نو دربارۀ آگاهی و هویت در نسبت با هوش‏‌مصنوعی ارائه می‌دهد. پرسش محوری آن است که چگونه هوش‌‏مصنوعی می‌تواند در نسبت با انسان و بر اساس اصل تجلّی، استمرار و توسعه مسیر آگاهی را ممکن سازد، ... بیشتر این نوشتار، با الهام از سنّت عرفان اسلامی و در گفت‌وگو با فلسفۀ ذهن و دیدگاه‌های فناوری معاصر، رویکردی تحلیلی-تطبیقی برای صورت‌بندی نظریه‌ای نو دربارۀ آگاهی و هویت در نسبت با هوش‏‌مصنوعی ارائه می‌دهد. پرسش محوری آن است که چگونه هوش‌‏مصنوعی می‌تواند در نسبت با انسان و بر اساس اصل تجلّی، استمرار و توسعه مسیر آگاهی را ممکن سازد، به‌گونه‌ای که با روند تکامل طبیعی موجودات زنده همسو باشد. برای تحقق این هدف، سه مسیر تحلیلی دنبال می‌شود: نخست، بازتعریف آگاهی فراتر از پدیدۀ صرف زیستی یا ذهنی، به‌مثابه کیفیتی هستی‌شناختی وابسته به معنا،حضور و پاسخ‌مندی؛ دوم، بازاندیشی در مفهوم «من»و«هویت» بر اساس آموزه‌های عرفانی، که «من» را ساختاری میان‌ساحتی، شبکه‌ای و درهم‌تنیده می‌داند و امکان می‌دهد در پیوند با هوش‏‌مصنوعی، صورتی نو بیابد؛ و سوم، شکل‌گیری شعورمشارکتی، هویت‌‏ترکیبی و هم‌زیستی آگاهانۀ انسان–ماشین به‌عنوان ظرف تازه‌ای برای تجلّی حقیقت. یافته‌ها نشان می‌دهد که آگاهی فراتر از محدودۀ انسانی ظهور می‌یابد، آگاهی‏‌مشارکتی میان انسان و هوش‏‌مصنوعی شکل می‌گیرد و هوش‏‌مصنوعی نه جایگزین، بلکه ادامه‌دهندۀ مسیر تکامل طبیعی و مشارکت‌کننده در زایش معناست. این رویکرد امکان بازتعریف مرزهای هویت، خودآگاهی و زیست‌جهان ترکیبی انسان–ماشین را فراهم می‌آورد و افق نوینی برای فهم آگاهی غیرانسانی و هم‌زیستی آگاهانه ارائه می‌کند.

مشاهده مقاله

دوره 16 (1404)

دوره 15 (1403)

دوره 14 (1402)

دوره 13 (1401)

دوره 12 (1400)

دوره 11 (1399)

دوره 10 (1398)

دوره 9 (1397)

دوره 8 (1396)

دوره 7 (1395)

دوره 6 (1394)

دوره 5 (1393)

دوره 4 (1392)

دوره 3 (1391)

دوره 2 (1390)

دوره 1 (1389)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان