نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• محسن خادمی ¹
• علیرضا منجمی ²

¹ دانشجوی دکتر فلسفۀ علم ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

² گروه تاریخ و فلسفۀ علم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران

چکیده

این مقاله به واکاوی فلسفی-انتقادیِ پیوند میان رویکرد تقلیل‌گرایانۀ دکارت به پزشکی و مدل زیست‌پزشکی معاصر می‌پردازد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که اولاً «چه ربط‌ونسبتی میان مدل پزشکی دکارت و مدل زیست‌پزشکی معاصر وجود دارد؟» و ثانیاً «آیا می‌توان مدل زیست‌پزشکی را نتیجۀ تداوم مستقیم تاریخیِ آموزه‌های تقلیل‌گرایانۀ دکارت در پزشکی دانست؟» در این راستا، ابتدا با مروری کوتاه بر عواملِ علمی-فلسفیِ دخیل در شکل‌گیری مدل زیست‌پزشکی، به شرحِ مبانی متافیزیکی این مدل می‌پردازیم. سپس با بازسازی ابعاد چهارگانۀ تقلیل‌گرایی دکارت در پزشکی (معرفت‌شناختی، روش‌شناختی، وجودشناختی و علّت‌شناختی) نشان می‌دهیم که این ابعاد، قرابتی آشکار با مبانی متافیزیکی مدل زیست‌پزشکی دارند. با این حال، استدلال اصلی مقاله این است که نمی‌توان از دل این قرابت، تداوم مستقیم تاریخی آموزه‌های دکارت در مدل زیست‌پزشکی را نتیجه گرفت، زیرا تحولات مهم فلسفی، علمی-تکنولوژیک و نهادیِ دو قرن نوزدهم و بیستم نیز قویاً در شکل‌گیری این مدل دخیل بوده‌اند. از این‌رو، می‌توان نسبت دکارت و مدل زیست‌پزشکی را در چارچوب «تداوم-گسست» فهمید: تداوم در سطح مفروضات متافیزیکی، و گسست در سطح علمی، تکنیکی و تجربی. این تفسیر نه دکارت را بنیان‌گذار مستقیم مدل زیست‌پزشکی می‌داند، و نه نقش او را تماماً انکار می‌کند، بلکه او را به‌مثابه رانه‌ای فکری می‌بیند که امکان شکل‌گیری و پذیرش این مدل تقلیل‌گرایانۀ پزشکی را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها

• رنه دکارت
• دوآلیسم
• مکانیسم
• تقلیل‌گرایی
• مدل زیست‌پزشکی

عنوان مقاله [English]

An Analytical-Critical Reflection on the Continuity of Descartes’ Reductionist Medicine in the Contemporary Biomedical Model

نویسندگان [English]

• Mohsen Khademi ¹
• Alireza Monajemi ²

¹ PhD student in Philosophy of Science, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

² Department of History and Philosophy of Science;, Institute for Humanities and Cultural Studies;, Tehran

چکیده [English]

This article offers a philosophical-critical examination of the relationship between Descartes’ reductionist approach to medicine and the contemporary biomedical model. It seeks to address two central questions: first, what is the relationship between Descartes’ medical model and the biomedical model? and second, can the biomedical model be regarded as a direct historical continuation of Descartes’ reductionist teachings in medicine? To answer these questions, we begin with a brief overview of the scientific and philosophical factors that shaped the biomedical model, followed by an account of its metaphysical foundations. We then reconstruct the four dimensions of Descartes’ medical reductionism—epistemological, methodological, ontological, and causal—and demonstrate their clear affinity with the metaphysical underpinnings of the biomedical model. Nevertheless, the main argument of the article is that one cannot conclude from this affinity a direct historical continuity of Descartes’ teachings in the biomedical model, because important philosophical, scientific-technological and institutional developments of the nineteenth and twentieth centuries have also strongly contributed to the formation of this model. Therefore, the relationship between Descartes and the biomedical model can be understood in a “continuity-discontinuity” framework: continuity at the level of metaphysical assumptions, and discontinuity at the scientific, technical and empirical levels. This interpretation neither considers Descartes as the direct founder of contemporary biomedical model, nor does it completely deny his role, but rather sees him as an intellectual drive that made possible the formation and acceptance of this reductionist medical model.

کلیدواژه‌ها [English]

• René Descartes
• Dualism
• Mechanism
• Reductionism
• Biomedical Model