نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه برای کودکان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 استادیار دانشکده علوم و معارف حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث،

3 دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه قرآن و حدیث (نویسنده مسئول)،

چکیده

برنامه «فلسفه برای کودکان» یکی از کارآمدترین برنامه های آموزشی با سبک تأملی در علوم تربیتی محسوب می شود. داستان‌های فکری در این برنامه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند،مقاله حاضر در پی خلأ تألیف داستان‌های فکری متناسب با فرهنگ اسلامیدر بومی‌سازی برنامه «فبک»، به دنبال امکان‌سنجی استفاده از مضامین نهج البلاغه به عنوان یکی از مشهورترین متون دینی است و این مهم را با پیمودن پنج گام امکان سنجی نموده اند.

بر اساس یافته های این مقاله: مضامین نهج البلاغه با اهداف داستان فکری همسو و هماهنگ است زیرا امام علی (ع) مخاطبان خود را با استفاده از روش های مختلف از جمله: «استفاده از داستان»، «تصویرآفرینی»، «طرح پرسش»، «بیان پیامد در گزاره های اخلاقی»، «فراهم آوردن زمینه تحلیل شرایط»، به فکرورزی تحریک کرده است.بهترین روش برای بهره‌مندی از متون روایی برای خلق داستان‌های فکری، «بازآفرینی» استیعنی استخراج درونمایه از متون روایی و خلق داستان بر اساس آن. با روش «تحلیل محتوای مضمونی» می‌توان درونمایه‌های متناسب با معیارهای فبک برای داستان‌های فکری را از متون روایی استخراج نموده و بر مبنای روش داده بنیاد ساماندهی کرد تا در نهایت توسط نویسندگان داستان کودک تبدیل به داستان‌های فکری متعدد بر مبنای آموزه‌های فلسفی درمتون دینی شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the possibility and method of using the themes of Nahj al-Balagha in the educational program "Philosophy for Children"

نویسندگان [English]

  • Saeed Naji 1
  • Ahmad Gholami 2
  • Maryam Ehtesabi 3

1 Assistant Professor of the Department of “p4c”, Research Institute of Humanities and Cultural Studies

2 Assistant Professor, Faculty of Hadith Sciences and Education, Quran and Hadith University

3 Ph.D. in Nahj al-Balagheh Sciences and Education, Quran and Hadith University (corresponding author),

چکیده [English]

The "Philosophy for Children" program is considered one of the most efficient educational programs with a reflective style in educational sciences. Intellectual stories are of special importance in this program.Due to the gap in the writing of intellectual stories suitable to Islamic culture in the localization of the "p4c" program, this research is looking for the feasibility of using the themes of Nahj al-Balagheh as one of the most famous religious texts.And this problem has been verified in 5 steps



Based on the findings of this article: The themes of Nahj al-Balagheh are aligned and coordinated with the goals of the intellectual story because Imam Ali (AS) addressed his audience by using different methods such as: "use of story", "image creation", "asking questions", "expressing consequences in propositions Ethical", "providing the context of situation analysis", has stimulated thinking. The best way to benefit from narrative texts to create intellectual stories is "recreation", which means extracting themes from narrative texts and creating stories based on them. With the " content analysis" method, it is possible to extract the themes from the narrative texts that fit the criteria of "p4c" for intellectual stories and organize them based on the Grounded Theory method, so that finally the children's story authors turn them into numerous intellectual stories Based on of philosophical teachings in religious texts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Thinking stor"
  • Philosophy for children"
  • reflection"
  • "
  • re-creation"
  • و"
  • Philosophical themes"
  1. کتاب‌ها:

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ه.ق).لسان العرب، بیروت: دار صادر.
    2. ابن هشام، عبد الله بن یوسف (۱۴۳۷). مغنی الأدیب، قم: حوزه علمیه قم. مرکز مدیریت.
    3. ابن‌میثم، میثم بن علی (1404 ه.ق). شرح نهج البلاغة (ابن میثم)، تهران: دفتر نشر الکتاب.
    4. اخوت، احمدرضا (1396).سؤال: نقش پرسش در برانگیختن تفکر، تهران: نشر قرآن و اهل بیت نبوت (ع(.
    5. بیهقی نیشابوری کیدری، محمد بن حسین (1375). حدائق الحقائق، قم: بنیاد نهج البلاغه.
    6. پایور، جعفر؛ جمالی، فروغ الزمان(1388). بازنویسی و بازآفرینی در ادبیات، تهران: کتابدار.
    7. پرین، لارنس(1376). تأملی دیگر در باب داستان، ترجمه: محسن سلیمانی. تهران: انتشارات سوره مهر.
    8. داد، سیما(1393). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران:نشر مروارید.
    9. راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412 ه.ق).مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار القلم‏.
    10. رفیعی، بهروز (1388). آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران: مؤسسه چاپ سبحان.
    11. شریفرضی،محمدبنحسین،صالح،صبحی،وعلیبنابیطالب (ع)،اماماول(۱۴۱۴). نهجالبلاغة (صبحیالصالح).قم: مؤسسةدارالهجرة.
    12. شارپ، آن مارگارت(1389). «داستان­های فلسفی و کتاب‌هایp4c» در کندوکاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان، به کوشش سعید ناجی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    13. شوشتری، محمدتقی (1376). بهج الصباغة، تهران: دار أمیر کبیر للنشر.
    14. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۸). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ۹ ج. [بی‌جا]: مکتبة المصطفوی.
    15. فرزاد، عبدالحسین(1378). درباره نقد ادبی، تهران: نشر قطره.
    16. فرمهینی ﻓﺮﺍﻫﺎنی، ﻣﺤﺴﻦ(1393). فرهنگ توصیفی علوم تربیتی،تهران: شباهنگ.
    17. فیشر، رابرت (1385). آموزش تفکر به کودکان، مترجم: مسعود صفایی مقدم و افسانه نجاریان، اهواز: رسش.
    18. فیروز آبادى، محمد بن یعقوب (1415 ه.ق). القاموس المحیط، بیروت:دار الکتب العلمیة.
    19. فیومى، احمد بن محمد (1414 ه.ق).المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم: موسسه دار الهجرة.
    20. کریمی، روح الله (1394).حلقه ی کندوکاو اخلاقی؛ تربیت اخلاقی در برنامه فلسفه برای کودکان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    21. کم، فیلیپ (1389). با هم فکر کردن، کندوکاوهای فلسفی برای کلاس. مترجم: مژگان رشتچی و فرزانه شهرتاش، تهران: شهرتاش.
    22. لیپمن،متیو؛شارپ،آن مارگارت، فردریک اس. اسکانیان (1399).فلسفه در کلاس درس، مترجم: محمدزهیز باقری نوع پرست، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    23. محمد دشتی، سیدکاظم محمدی (1378). المعجم المفهرس لالفاظ نهجالبلاغه،قم: نشرمؤسسهتحقیقاتیامیرالمؤمنین (ع(.
    24. محمدقاسمی، حمید (1387). جلوههاییازهنرتصویرآفرینیدرقرآن،تهران: انتشاراتعلمی و فرهنگی.
    25. مصطفوى، حسن (1430 ه.ق).التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، بیروت-قاهره-لندن: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏.
    26. مغنیه، محمدجواد (1979). فی ظلال نهج البلاغة، بیروت: دار العلم للملایین.
    27. مکارم شیرازی، ناصر(1375 ه.ش). پیام امام امیر المؤمنین علیه السلام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    28. موید، یحیی بن حمزه (1424 ه.ق).الدیباج الوضی، یمن: مؤسسة الإمام زید بن علی الثقافیة.
    29. میرصادقی، جمال (1394). عناصر داستان، چاپ نهم، تهران: سخن.
    30. ناجی، سعید (1393). کندوکاو فسلسفی برای کودکان و نوجوانان،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    31. ناجی، سعید (1395). معیار فبک برای داستان: نقد و بررسی داستانهای مورد استفاده برای آموزش، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

     

    مقالات و پایان نامه‌ها:

    1. ارشدی یاراحمدی، ساناز (1397).«واکاوی داستان­های منطق الطیر به منظور گزینش و بازنویسی برای برنامه فلسفه برای کودکان»، استاد راهنما: رمضان برخورداری استاد مشاور: رضا حبیبی، دانشگاه خوارزمی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، کارشناسی ارشد.
    2. جانی پور، محمد؛ شکرانی، رضا (1392). «رهاوردهای استفاده از تحلیل محتوا در فهم احادیث»، پژوهش‌های قرآن و حدیث 2: 27-58.
    3. عالی، حلیا (1393).«گزینش و بازنویسی داستان‌های گلستان سعدی به‌منظور استفاده در برنامه آموزش فلسفه برای کودکان»، استاد راهنما: طیبه ماهروزاده، استاد مشاور: علی ستاری، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده علوم‌تربیتی و روانشناسی.
    4. فخرایی، الهام (1389). «فلسفه برای کودکان گامی به سوی پیوند فلسفه با جامعه»، تفکر و کودک 1: 69- 82.
    5. فقهی زاده، عبدالهادی؛ شبانی قهرودی، نجمه (1400). «کارکردهای استفهام در تربیت اخلاقی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه»، آموزه های تربیتی در قرآن و حدیث بهار و تابستان 13: 15-32.
    6. لطفی، نسرین (1392).«گزینش و [بازنویسی] داستان­های دفتر سوم مثنوی مولوی برای برنامه‌ی درسی فلسفه برای کودکان و تهیه‌ی راهنمای آموزشی آن»، استاد راهنما: یحیی قائدی، استاد مشاور: علی دلاور، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
    7. نمازی، زهرا (1394).«گزینش و بازنویسی تحلیلی ـ انتقادی حکایات مثنوی شریف به عنوان فلسفه برای کودکان»، دانشگاه ملایر، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، کارشناسی ارشد.
    8. ناجی،سعید (1383). «مفهومفلسفهدربرنامه «فلسفهبرایکودکانونوجوانان»»، نامهعلمودین 25: 37-68.