نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری فلسفة علم، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 استادیار گروه فلسفه، دانشکدة حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ( نویسنده مسئول )
3 استادیار گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی‌کشور، تهران، ایران
چکیده
مقالة حاضر به دیدگاه چارلز سندرز پیرس، معمار پراگماتیسم دربارة رابطة علم و دین می‌پردازد. اندیشه‌های پیرس، بجز اهمیت ذاتی، از جهت تأثیر بر ویلیام جیمز و جان دیویی، دو تن از سرآمدان پراگماتیسم و معماران حوزة اندیشه و فرهنگ و آموزش امریکا اهمیت مضاعف دارد. در دعوی اصلی مقاله استدلال می‌کنیم با آنکه پیرس به گفت‌وگوی علم و دین اعتقاد داشت، اما چون خطاپذیرانگاری، آموزة اصلی فلسفة او، در چالش با آموزه‌های تعیینی و متافیزیکی کلیسا بود، پیرس کلیسای جهانی غیرالهیاتی را که با عشق الهی برپا می‌شود، پیشنهاد کرد که با کلیسای الهیاتی محافظه‌کار تفاوت اساسی دارد و برای صدق علمی، احترام اساسی قائل خواهد بود. پیرس که از «ازدواج» علم و دین سخن می‌گفت، نزاع یا بی‌تفاوتی را در روابط علم و دین نمی‌پذیرفت و می‌اندیشید که علم و دین باید تا رسیدن به صدق که برای پیرس همیشه «در راه» است، تعامل داشته باشند. فلسفة دین پیرس تا حدودی انگیزش‌گر است. به این دلیل وسوسه‌انگیز و انگیزش‌گر است که پیرس در مقام یک منطق‌دان و فیلسوف علم دقیق آن را گسترش داد و بسیاری از کسانی که به دلیل تسلط در منطق، فلسفة علم و نشانه‌شناسی، جذب پیرس شده‌اند، از آنچه در کار او در مسائل دینی می‌بینند، نگران می‌شوند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Peirce on the relationship between science and religion: with an emphasis on his fallibilism
نویسندگان [English]
- Gholamreza Sadeghiyan 1
- Hadi samadi 2
- Keyvan Alasti 3
1 PhD student in Philosophy of Science, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
3 Assistant Professor, Department of Theoretical Studies of Science, Technology and Innovation, National Science Policy Research Center, Tehran, Iran
چکیده [English]
This article devoted to Charles Sander Peirce's view on the relationship between science and religion. The main thesis of the article is that although fallibilism, the main doctrine of Peirce's philosophy, was in challenge with the Church's doctrine, Peirce believed in the dialogue between science and religion. Peirce's epistemology of religion can be considered as an anticipation of Barbour's "critical realism". Fallibilism led Peirce to propose a non-theological Universal Church that has a fundamental respect for scientific truth. We argued that Peirce understands religion in terms of instinctual beliefs in all their ambiguity, and that he asks us to consider instinctual beliefs good enough and appropriate, while simultaneously exploring truth in the long run.
کلیدواژه‌ها [English]
- peirce
- science
- religion
- fallibilism. Chance
)