نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• غلامرضا صادقیان ¹
• هادی صمدی ²
• کیوان الستی ³

¹ دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد

² گروه فلسفه، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی؛ واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³ گروه مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی‌کشور

چکیده

مقالة حاضر به دیدگاه چارلز سندرز پیرس، معمار پراگماتیسم دربارة رابطة علم و دین می‌پردازد. اندیشه‌های پیرس، بجز اهمیت ذاتی، از جهت تأثیر بر ویلیام جیمز و جان دیویی، دو تن از سرآمدان پراگماتیسم و معماران حوزة اندیشه و فرهنگ و آموزش امریکا اهمیت مضاعف دارد. در دعوی اصلی مقاله استدلال می‌کنیم با آنکه پیرس به گفت‌وگوی علم و دین اعتقاد داشت، اما چون خطاپذیرانگاری، آموزة اصلی فلسفة او، در چالش با آموزه‌های تعیینی و متافیزیکی کلیسا بود، پیرس کلیسای جهانی غیرالهیاتی را که با عشق الهی برپا می‌شود، پیشنهاد کرد که با کلیسای الهیاتی محافظه‌کار تفاوت اساسی دارد و برای صدق علمی، احترام اساسی قائل خواهد بود. پیرس که از «ازدواج» علم و دین سخن می‌گفت، نزاع یا بی‌تفاوتی را در روابط علم و دین نمی‌پذیرفت و می‌اندیشید که علم و دین باید تا رسیدن به صدق که برای پیرس همیشه «در راه» است، تعامل داشته باشند. فلسفة دین پیرس تا حدودی انگیزش‌گر است. به این دلیل وسوسه‌انگیز و انگیزش‌گر است که پیرس در مقام یک منطق‌دان و فیلسوف علم دقیق آن را گسترش داد و بسیاری از کسانی که به دلیل تسلط در منطق، فلسفة علم و نشانه‌شناسی، جذب پیرس شده‌اند، از آنچه در کار او در مسائل دینی می‌بینند، نگران می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• پیرس
• علم
• دین
• خطاپذیرانگاری
• شانس

عنوان مقاله [English]

Peirce on the relationship between science and religion: with an emphasis on his fallibilism

نویسندگان [English]

• Gholamreza Sadeghiyan ¹
• Hadi samadi ²
• Keyvan Alasti ³

¹ Faculty of Law and Theology, Azad University of Science and Research

² Department of Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Science and, Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³ Department of Theoretical Studies of Science, Technology and Innovation, Scientific Policy Research Center

چکیده [English]

This article devoted to Charles Sander Peirce's view on the relationship between science and religion. The main thesis of the article is that although fallibilism, the main doctrine of Peirce's philosophy, was in challenge with the Church's doctrine, Peirce believed in the dialogue between science and religion. Peirce's epistemology of religion can be considered as an anticipation of Barbour's "critical realism". Fallibilism led Peirce to propose a non-theological Universal Church that has a fundamental respect for scientific truth. We argued that Peirce understands religion in terms of instinctual beliefs in all their ambiguity, and that he asks us to consider instinctual beliefs good enough and appropriate, while simultaneously exploring truth in the long run.

کلیدواژه‌ها [English]

• peirce
• science
• religion
• fallibilism. Chance