نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناش‌ارشد فلسفۀ علم دانشگاه صنعتی شریف

2 دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

چکیده
در این نوشته، نخست به آرای مخالفان علم بومی در ایران اشاره‌ای می‎کنیم؛ سپس، برداشت‌های اندیشمندان را از دیدگاه شریعتی دربارۀ علم بومی مطرح می‎سازیم؛ بعد از آن، زمینه‌هایی که شریعتی برای مدل علمی خود شرح‎می‌دهد، بررسی می‌‎کنیم. اصلی‌‌ترین این زمینه‌ها عبارت‎اند از: تأثیر فرهنگ بر علم، نقش محقق در علم و تفاوت علم و فکر. اینها بستر لازم برای علم بومی را فراهم‎می‌کنند؛ پس از آن، به ضرورت علم بومی در چهارچوب نقد علم مدرن از یک‎سو و اهمیت علم از سوی دیگر می‌پردازیم. معنای بومی‌سازی علم نزد شریعتی، حوزۀ بومی‌سازی و سازوکارهای آن، مباحث انتهایی این نوشته را تشکیل ‎می‌دهند. سرانجام، مقایسۀ مختصری میان شریعتی و برخی اندیشمندان صورت‎می‌گیرد. در مجموع، این مقاله بر آن است تا نشان‎دهد می‌توان شریعتی را یکی از نخستین کسانی دانست که نیاز به علم بومی را در جامعۀ ایران مطرح‎کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ali Shari’ati and Indigenizing of Science

نویسندگان [English]

  • Ali Ali Asqari Sadri 1
  • Seyyed Javad Miri 2

چکیده [English]

In this essay, the authors briefly discuss the views of those who question the relevance of indigenous science in Iran. Then, the positions of thinkers who have taken issue with Shari’ati’s viewpoint on indigenous science are appraised. Afterwards, the fields that Shari’ati describes for his scientific model are probed. The most important of them are: the impact of culture on science, the role of researcher in science, and the distinction of science and philosophy. Then, the authors reflect upon the necessity of indigenous science by working through the discourses on “critique of modern science”, on the one hand, and the pivotal relevance of science, on the other hand. The meaning of indigenous science in Shari’ati’s viewpoint, the area of indigenizing and the method of doing that are the last subjects of this article. Finally the authors conclude by arguing that Shari’ati is one of the first thinkers that propounded the necessity of indigenous science in the Iranian context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: possibility of indigenous science
  • necessity of indigenous science
  • criticisms of modern science
  • human-based science
منابع
آزاد ارمکی، تقی (1378). جامعه‌شناسی جامعه‌شناسی در ایران، تهران: کلمه.
بستان، حسین (1391). گامی به سوی علم دینی (1) ساختار علم تجربی و امکان علم دینی، زیر نظر محمود رجبی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
پایا، علی (1386). «ملاحظاتی نقادانه دربارۀ دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، حکمت و فلسفه، ش 11.
ذاکری، آرمان؛ و مهدی سلیمانیه (1391). «افکار شریعتی هیچ ارتباطی با اسلامی‌سازی دانش ندارد» (گفت‌وگوی بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی با فرید العطاس)، پایگاه اطلاع‎رسانی علی شریعتی، کد مطلب: 512. http://drshariati.org/show/?id=512
راسخی لنگرودی، احمد (1383). شریعتی؛ از شک تا یقین، تهران: قصیده‌سرا.
سروش، عبدالکریم (1373). تفرج صنع (گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی)، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
سروش، عبدالکریم (1385). درسهایی در فلسفۀ علمالاجتماع (روش تفسیر در علوم اجتماعی)، تهران: نی.
شریعتی، علی (1369). زن (مجموعه آثار 21)، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1371). حسین وارث آدم (مجموعۀ آثار 19)، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1376). ویژگی‌های قرون جدید (مجموعۀ آثار 31)، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی(1377). جهان‌بینی و ایدئولوژی (مجموعۀ آثار 23)، تهران: سهامی انتشار.
شریعتی، علی (1378الف). بازشناسی هویت ایرانی ـ اسلامی (مجموعۀ آثار 27)، تهران: الهام.
شریعتی، علی (1378ب). تاریخ تمدن (2) (مجموعۀ آثار 12)، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1378ج). چه باید کرد؟ (مجموعۀ آثار 20)، تهران: قلم.
شریعتی، علی (1378د). انسان (مجموعۀ آثار 24)، تهران: الهام.
شریعتی، علی (1378هـ). میعاد با ابراهیم (مجموعۀ آثار 29)، تهران: آگاه.
شریعتی، علی (1379الف). تاریخ و شناخت ادیان (1) (مجموعۀ آثار 14)، تهران: سهامی انتشار.
شریعتی، علی (1379ب). بازگشت (مجموعۀ آثار 4)، تهران: الهام.
شریعتی، علی (1379ج). انسان بی‌خود (مجموعۀ آثار 25)،تهران: قلم.
شریعتی، علی (1379د). آثار گونه‌گون (مجموعۀ آثار 35)، تهران: آگاه.
شریعتی، علی (1379هـ). تشیع علوی و تشیع صفوی (مجموعۀ آثار 9)، تهران: چاپخش.
شریعتی، علی (1384). علی(ع) (مجموعۀ آثار 26)، تهران: آمون.
طباطبایی، سید جواد (1390). ابنخلدون و علوم اجتماعی (گفتار در شرایط امتناع علوم اجتماعی در تمدن اسلامی)، تهران: ثالث.
علیجانی، رضا (1382). باز صف‌ها اشتباه نشود. شریعتیشناسی 3، تهران: یادآوران.
قانعی‌راد، محمد امین (1381). تبارشناسی عقلانیت مدرن، قرائتی پست‌مدرن از اندیشۀ دکتر علی شریعتی، تهران: نقد فرهنگ.
قریشی، فردین (1379). «علی شریعتی و غرب‌اندیشی از موضع نوگرایی دینی»، نامۀ پژوهش، ش 18 و 19.
گلشنی، مهدی (1385). از علم سکولار تا علم دینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محدثی، حسن (1383). زیر سقف اعتقاد، بنیان‌های ماقبل انتقادی اندیشه شریعتی، تهران: فرهنگ و اندیشه.
ملکیان، مصطفی (1381). راهی به رهایی (جستارهایی در عقلانیت و معنویت تهران: نگاه معاصر.
منوچهری، عباس (1383). شریعتی، هرمنوتیک رهایی و عرفان مدنی، ترجمۀ حسین خندق‎آبادی، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
یوسفی اشکوری، حسن (1379). شریعتی و نقد سنت، تهران: یادآوران.