پژوهش‌های علم و دین

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

بررسی رابطه علم و دین از دیدگاه جامعه‌شناسان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

چکیده

در این پژوهش با توجه به انواع رابطة علم و دین (تعارض، تمایز، تلاقی و سازگاری)، به بررسی آرای تعدادی از جامعه‌شناسان پرداخته شده است. نظریه‌پردازانی مثل کنت، مارکس، دورکیم، وبر و... دارای دیدگاه تعارض هستند و معتقدند باگذر جوامع از سنتی به مدرن و چیرگی علم تجربی و شیوة تفکر مدرن، جایگاه دین در دوران مدرن تضعیف شده و علم جای آن را می‌گیرد. برخی دیگر از جامعه شناسان مانند اسپنسر اعتقاد به تعامل و برخی دیگر مانند زیمل معتقد به جدایی (استقلال) بین علم و دین هستند. راهبرد هابرماس تعامل علم و دین است و زندگی اجتماعی جوامع مدرن در غیاب دین و اخلاق دینی را غیرممکن می‌داند. گیدنز نیز مخالف کاهش نفوذ دین با پیشرفت مدرنیته در دنیای مدرن است، اما بازاندیشی دینی را مطرح می‌کند. یافته‌ها بازگوی آن است که دیدگاه یکتایی در جامعه‌شناسی وجود ندارد که بتواند به طور کافی، همة پیچیدگى‌های مرتبط با رابطة علم و دین را پوشش دهد. اما می‌توان گفت تغییر دیدگاه‌های جامعه‌شناسان کلاسیک مبتنی بر تعارض، به سوی دیدگاه‌های مبتنی بر تعامل علم و دین در نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی است که به نوعی هم زیستی مسالمت آمیز میان مدرنیته و علم از سویی و دین از سویی دیگر است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of science and religion from the perspective of sociologists

نویسندگان [English]

  • Saeid Goudarzi 1
  • manochehr reshadi 2

1 Assistant Professor, Department of sociology, Faculty of Social Sciences, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Department of social Sciences, Bo Ali University, Hamadan, Iran. (corresponding author

چکیده [English]

Abstract

In this research, considering the types of relationship between science and religion (conflict, contrast, intersection and contact), the opinions of a number of sociologists have been examined. Theorists such as Comte, Marx, Durkheim, Weber, etc. have a conflicting point of view and believe that with the transition of societies from traditional to modern and the dominance of experimental science and the modern way of thinking, the position of religion in the modern era is weakened and science takes its place. Some other sociologists like Spencer believe in interaction and others like Simmel believe in separation (independence) between science and religion. Habermas's strategy is the interaction of science and religion, and he considers the social life of modern societies impossible in the absence of religion and religious ethics. Giddens is also against the reduction of the influence of religion with the progress of modernity in the modern world, but he proposes religious rethinking. The findings show that there is no single point of view in sociology that can adequately cover all the complexities related to the relationship between science and religion. But it can be said that the views of classical sociologists based on conflict are changing towards the views based on the interaction of science and religion in the later theories of sociology, which is a kind of peaceful coexistence between modernity and science on the one hand and religion on the other.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • Science
  • Sociology
  • Modernity
  • Secularization
مراجع
آرون، ریمون (1382). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه­شناسی، ترجمة باقر پرهام، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اسلامی، سیدحسن (1384). «صور بنیانی حیات دینی و دورکیم»، فصلنامة پژوهشی اندیشة نوین دینی، شمارة 3، صص167-194.
ادیبی، حسین و انصاری، عبدالمعبود (1383). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: دانژه، چاپ دوم.
الیاده، میرچا (1379). دین‏پژوهى، ترجمة بهاءالدین خرمشاهى، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى.
امزیان محمد، محمد (1380). روش تحقیق علوم اجتماعی از اثباتگرایی تا هنجارگرایی، ترجمة عبدالقادر سواری، تهران: پژوهشکدة حوزه و دانشگاه.
باربور، ایان (1362). علم و دین، ترجمة بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پالس، دانیل (1382). هفت نظریه در باب دین، ترجمه و نقد محمد عزیز بختیاری، قم: انتشارات موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
توسلی، غلامعباس، (1371). نظریه­های جامعه­شناسی، تهران: سمت.
تیموری، منیژه و جوانپور، عزیز (1391). رابطة علم و دین، کنفرانس بین­المللی نقش مدیریت انقلاب اسلامی در هندسة قدرت نظام جهانی.
جواهری دقیقی، محمدرضا (۱۳۷۹). «دین از نگاه دورکیم»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بازتاب اندیشه، شمارة ۱۰، صص 15-19.
حاجیانی، ابراهیم (۱۳۹3). «رابطة علم و دین، نسبت علم دینی با علوم اجتماعی»، فصلنامة جامعه­شناسی نهادهای اجتماعی، سال اول، شمارة دوم، صص85-107.
حاجی ناصری، سعید و بقیری، مرضیه (۱۳۹۷). «بررسی ضرورت دین از چشم‌انداز             نظریه­پردازی ایدئولوژی در اندیشة اجتماعی»، انسان پژوهی دینی، سال چهارم، شمارة چهلم، صص 211-236.
حجتی، محمدحسین (۱۳۹8). «بررسی رابطة علم و دین؛ واگرایی یا همگرایی»، معارف اسلامی و مدیریت، شماره 9، صص 49-66.
حسامی­فر، عبدالرزاق (1393). «نزاع علم و دین در قرن نوزدهم، پژوهش­های علم و دین»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شمارة دوم، صص 49-64.
حیدری، حسین؛ روحانی رصاف، جواد و کاردوست فینی، خدیجه (1397). «دیانت و مدرنیت (رویکرد نظریه­پردازان اجتماعی در باب رویارویی و دگرگونی دین با مدرنیته نخست و پسین)»، قبسات، سال بیست و سوم، شماره هشتاد و هشتم، صص 37-66.
خانی، علی­رضا و نوربخش، یونس (1395). «نگاهی انتقادی به آرای گئورگ زیمل دربارة دین، نسبت میان دین و دینداری در جامعه­شناسی صوری گئورگ زیمل»، مجلة مطالعات توسعة اجتماعی ایران، سال هشتم، شمارة دوم، صص 35-48.
دورکیم، امیل (1383). صور بنیانی حیات دین، ترجمة باقر پرهام، تهران: مرکز.
رحیمی، سلمانعلی (1390). «روش­شناسی فارابی و هابرماس»، معرفت­شناسی فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شماره دوم، صص 9-65.
رفیعى، ملکه؛ ملکى، امیر؛ زاهدی، محمدجواد و ارشاد، فرهنگ (1399). «تحلیل و واکاوی گونه های روابط علم و دین»، اسلام و مطالعات اجتماعی، سال هشتم، شماره اول (پیاپی 29)، صص 125-152.
زیمرمان، جنز (۱۳۸۷). «مکتب فرانکفورت و دین»، ترجمة محمدسعید عالی­نژاد، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، کتاب ماه دین، سال دوازدهم، شمارة ۱۳۳ و ۱۳۴، صص 62-65.
زیمل، گئورگ (1393). دین، ترجمة امیر رضایی، تهران: نشرنی.
شامحمدی، رستم و پاسالاری بهجانی، فاطمه (1391). «مقایسة آراء امیل دورکیم و کلیفورد گیرتز در زمینة دین با تأکید بر رویکرد آنها». پژوهشنامة ادیان، سال ششم، شمارة  دوازدهم، صص 53-78.
عادلی، عبدالعلی (1395). «ارزیابی نظریة گیدنز در باب دین و دنیوی شدن براساس مبانی اسلامی»، اسلام و مطالعات اجتماعی، سال سوم، شمارة چهارم، صص 122-155. 
فولادی، محمد (۱۳۹۳). «دین در نگاه مارکس و شریعتی؛ نقد و بررسی»، معرفت ادیان، سال پنجم، شمارة چهارم، صص 139-165.
کوزر، لوئیس (1385). زندگی و اندیشة بزرگان جامعه­شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
گیدنز، آنتونی (1389). جامعه­شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، ویرایش چهارم، تهران: نی.
مصباح، علی و رحیمی، سلمان علی (۱۳۸۹). «دین و جامعة فراسکولار، نقدی بر نظریات هابرماس دربارة دین در جهان مدرن»، فصلنامة معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شمارة چهارم، صص 151-178.
مک گراث، آلیستر (1384). درسنامة الهیات مسیحی، ترجمة بهروز حدادی، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
موحد، مجید و حمیدزاده، احسان (۱۳۸۸). «علم و دین در آرای علوم اجتماعی؛ از تعارض تا تعامل»، فصلنامة اندیشة دینی دانشگاه شیراز، دوره یازدهم، شماره سی ودوم، صص            43-74. 
موریس، برایان (۱۳7۹). جامعه­­شناسی دین از دیدگاه ماکس وبر، ترجمة محمد فولادی و سید حسن شرف الدین، فصلنامة معرفت، شمارة سی و چهارم، صص 29-44.
میری، سیدجواد و علی اصغری صدری، علی (1390). «رابطة علم و دین از دیدگاه دکتر علی شریعتی»، پژوهش­های علم و دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال دوم، شمارة دوم، صص 103-122.
نوری، هادی (۱۳۸۰). «دین عقلانیت؛ بررسی دیدگاه‌های ماکس وبر»، ، بازتاب اندیشه، شمارة نوزدهم.
هابرماس، یورگن (1390). ایمان و دانش، ترجمة فرزین بانکی و احمد حیدری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هات، جان اف (1382). علم و دین از تعارض تا گفت وگو، ترجمة بتول نجفی، تهران: انتشارات کتاب طه.
Alexander, D. (2007). Models for relating science and religion, faraday papers, No. 3. Cambridge: The faraday institute for science and religion.
Dennett, Daniel (1995). Darwin’s dangerous idea, New York: Simon and Schuster.
Gioia, Dorothy, (2007), “Scientific vision and spiritual sense:  scientists attitudes toward religion, science and their own work”,  http://www.proquest.com/.
Peters, Ted (ed.) (1989). Cosmos as creation: theology and science in consonance, Nashville: Abingdon press.
Uebel, Thomas (2012). ‘Vienna circle’, the Stanford encyclopedia of philosophy, Edward N Zalta (ed.),
Spencer, Herbert, (2001), “First principle”, in Monahan. Susanne.                 C (ed), Sociology of religion, New Jersey: Prentice Hall, pp.382-387.
پژوهش‌های علم و دین
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 1
شهریور 1402
صفحه 87-107
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار