نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشگاه فلسفه و تاریخ علم پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت آمده است که تا سال 1444 ایران به کشور پیشتاز در تولید علوم انسانی اسلامی تبدیل خواهد شد. در دهه‌های گذشته بحث‌های گسترده‌ای در ارتباط با معنا، امکان، ضرورت و چگونگی دست‌یابی به علوم انسانی اسلامی انجام گرفته و مراکز متعدد فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و سیاستگذاری تأسیس گردیده تا این هدف را محقق سازند. با وجود این، تا کنون تحقیقی در ارتباط با آینده این ایده به انجام نرسیده است. پرسش محوری این مقاله آن است که آیا پیشتازی ایران در تولید علوم انسانی اسلامی تا سال 1444 ممکن است؟ در این راستا پس از نقد پیش‌بینی‌های بی‌آینده بودن ایده علوم انسانی اسلامی به دو شیوه پیشینی و مستقل از شواهد تاریخی و پسینی و مبتنی بر شواهد تاریخی، با بهره-گیری از روش تحلیل روند، نشان داده می‌شود که ایده علوم انسانی اسلامی، ایده‌ای رو به رشد و در نتیجه آینده دار است؛ هر چند اگر این فرایند مطابق با روند دهه‌های گذشته پیش برود، دست‌یابی به افق تصریح شده در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت در سال 1444 دور از انتظار است. در پایان با بهره‌گیری از نظر نخبگان این حوزه، برخی از عواملی که می-تواند در سرعت بخشیدن به این روند تأثیرگذار باشد، معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The future of Islamic social sciences in Iran, A trend analysis

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Taghi Movahhed Abtahi

Assistant Professor of the Institute of Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

According to the Iranian Islamic model of progress, Iran should become a leading country in the production of Islamic social sciences in the international community by 1444/2065. In the past, there have been many discussions about the meaning, possibility, necessity and how to achieve Islamic social sciences, and many centers have been established to achieve this goal. Despite this, so far no research has been done regarding the future of this idea. But is it possible for Iran to take the lead in the production of Islamic social sciences until 1444/2065? In the article, after criticizing two predictions related to the futurelessness of Islamic social sciences, using the trend analysis method, it is shown that Islamic humanities is a growing idea; However, if this process continues according to the trend of the past four decades, it will not be possible to reach the horizon specified in the Iranian Islamic Model of Progress document in 1444/2065. At the end, by using the opinion of experts in this field, some factors that can be effective in speeding up this process have been introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Islamic model document of progress"
  • Islamic social sciences"
  • future study"
  • "
  • trend analysis"
ایمان، محمد تقی و احمد کلاته ساداتی(1392)، روش شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باقری، خسرو(1391) مناظره­هایی در باب علم دینی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بامول، ویلیام.جی(1375)، به سوی علم اقتصاد جدیدتر: آینده پیش روی ماست، پژوهش­های اقتصادی ایران، ش 1(2).
پاکتچی، احمد(1400)، روش شناسی پیوند میان دستگاه مفهومی قرآن کریم و علوم مدرن، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
پایا، علی(1385)، آینده علوم انسانی در ایران، روش شناسی علوم انسانی، ش 49، صص 9-24.
پایا، علی(1386)، ملاحظاتی نقادانه درباره دو مفهوم علم دینی و علم بومی، حکمت و فلسفه، س 3، ش 10-11، صص 39-76.
تاروبردی زاده، بهمن و حنیف کازرونی(1400)، آینده پژوهی تولیدات علم و فناوری با استفاده از روش تحلیل روند، تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
تقوی، مصطفی(1382) تحلیل روند، مقدمه­ای بر آینده پژوهی، تهران، موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
توران، امداد(1382)، فلسفه تاریخ هگل، نامه مفید، ش 39.
جان مدوکس و همکاران(1380)، س‍ه‌ گ‍ف‍ت‍ار درب‍اره‌ آی‍ن‍ده‌ ع‍ل‍م‌ و ت‍ک‍ن‍ول‍وژی، ترجمه اب‍وال‍ق‍اس‍م‌ طل‍وع، تهران، م‍رک‍ز ت‍ح‍ق‍ی‍ق‍ات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ ک‍ش‍ور.
جمالی، حسین و مکرمه جمالی(1397)، وضعیت رشته علوم سیاسی؛ اکنون و آینده، پژوهشنامه علوم سیاسی، س 13، ش 4(52)، صص 39-72
چیرا، محمد عمر(1385)، آینده علم اقتصاد(چشم اندازی اسلامی)، ترجمه احمد شعبانی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
خان محمدی، یوسف و خرمشاد، محمد باقری(1400)، آینده اسلام سیاسی شیعی در ایران، راهبرد، س 30، ش1(98)، صص 5-36.
داوری اردکانی، رضا(1391)، علوم انسانی و برنامه­ریزی توسعه، تهران: فردایی دیگر.
داوری اردکانی، رضا(1398)، درباره علوم انسانی، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی.
رفیعی هنر، حمید(1399)، جریان شناسی روان شناسی اسلامی در عصر حاضر، بررسی فراترکیب، روان شناسی فرهنگی، س 4، ش1، صص 176-205.
سروش، عبدالکریم(1389)، راز و ناز علوم انسانی، http://www.drsoroush.com/Persian/By_DrSoroush/P-NWS-13890712-RazVaNazOloomEnsani.html
سروش، عبدالکریم(1396)،  خطی زشت است که به آب زر نبشته است، https://multiloquous70.rssing.com/chan-74340272/all_p27.html
سعدآبادی، علی اصغر و همکاران(1399)، ماهیت و فرایند آینده‌پژوهی علوم انسانی اسلامی، تحقیقات بنیادین علوم انسانی اسلامی، س 6، ش 2، صص 33-54.
سلیمی، حسین و حداد غلامرضا(1398)، «آینده پژوهی وضعیت علوم سیاسی در ایران بر اساس الگوی تحلیل روند»، پژوهشنامه علوم سیاسی، س 1، ش 1(57)، صص 75-110.
شریفی نیا، محمد حسین(1391) الگوهای روان­درمانی یکپارچه با تاکید بر درمان یکپارچه توحیدی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شعبانی، یحیی(1400)، کلان داده و آینده علوم انسانی – اجتماعی، تهران، پژوهشگاه فضای مجازی.
صابری، محمد(1386)، مسلمانان در غرب و آینده اسلام، کتاب ماه دین، س 10، ش 114.
عبدالکریمی، بیژن(1397)، پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر، تهران: نقد فرهنگ.
عبدالکریمی، بیژن(1400)، پایان تئولوژی، تئولوژی، عقلانیت و علوم انسانی جدید، تهران: نقد فرهنگ.
قربانی، قدرت الله(1392) نظریه­های علم مسیحی در جهان غرب، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کینگ، گری و همکاران (1396)، آینده علوم سیاسی، ترجمه محسن عسکری، تهران، نشر ثالث.
گلشنی، مهدی(1385)، از علم سکولار تا علم دینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
گلشنی، مهدی(1395)، خداباوری و دانشمندان معاصر غربی، تهران: کانون اندیشه جوان.
گوردون، تئودور و جروم کلیتون گلن(1394) دانشنامه بزرگ روش­های آینده پژوهی، ترجمه فرخنده ملکی فر و مرضیه کیقبادی، تهران، تیسا.
مدوکس، جان و همکاران(1380)، سه گفتار درباره آینده علم و تکنولوژی، ترجمه ابوالقاسم طلوع، تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور.
ملکیان، مصطفی(1392)، با پارادوکس خود چه می­کند، بحثی درباره روشنفکری دینی، فرهنگ امروز، ش خ: 12421.
منطقی، محسن(1390) آینده پژوهی، ضرورت آینده مطالعات فرهنگی و علمی، اسلام و پژوهش­های مدیریتی، س 1، ش 1، صص 51-68.
موحد ابطحی، سید محمد تقی(1388) تحلیلی جامعه شناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتویستی به علم و عدم شکل گیری علم دینی در ایران، اسلام و علوم اجتماعی، س 1، ش 2، صص 199-222.
موحد ابطحی، سید محمد تقی(1394)، طبقه بندی جامع رویکردهای علم دینی، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، س 24، ش 2(83)، صص 309-330.
موحد ابطحی، سید محمد تقی(1401)، درآمدی بر ایده علوم انسانی اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مورف، کارولین و همکاران(1390)، روانشناسی شخصیت، چشم انداز آینده، ترجمه عطاالله محمدی، تهران،  ارجمند.
نامداریان، لیلا و علیرضا حسن زاده(1395)، آینده نگاری علم و فناوری و اثرات آن در سیاستگذاری، تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
نصفت، مرتضی(1343)، آینده روانشناسی در ایران(تقلید یا تحقیق)، مسایل ایران، ش 22.
نوری، مسعود و فلاحت پیشیه، حشمت الله(1396)، روند اسلام گرایی در ترکیه و آینده اسلام سیاسی، رهیافت انقلاب اسلامی، س 11، ش 40، صص 25-44.
هلمز رلستون(1386)، مقاله علم، دین و آینده، ترجمه ابوالفضل حقیری قزوینی، ذهن، س 8، ش 30، صص 141-176.
هودبوی، پرویز (1384)، اسلام و علم, ارتدکس مذهبی و مبارزه برای عقل گرایی؛ ترجمه پیمان متین و اسکندر قربانی، تهران، موسسه تحقیقاتی و توسعه علوم انسانی
ودینگ، دنی و کرسینی، ریموند(1396) روان­درمانی­های معاصر، ترجمه فرشاد محسن زاده، تهران، فرشاد محسن زاده.
 
 
Cohen, Joel E. 2001. What the Future Holds. U.S.A. : Library of Congress Cataloging-in-Publication
Jeffrey Johnson(2010) The Future of the Social Sciences and Humanities in the Science of Complex Systems,  The European Journal of Social Science Research Vol. 23, No. 2.
Mark Richardson & Wesley J. Wildman(1996) Religion and Science, History, Method, Dialogue, New York, Routledge
Willem B. Drees(2015), The Future of Religion and Science  Around The  World,  Zygon(Journal of Religion & Science), vol. 50, no. 2.