نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسنده
دانشیار موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
چکیده
گفتگو از نسبت میان دین و اخلاق، از جمله مباحثی است که قرن‌ها مورد توجه اندیشمندان و مکاتب مختلف است. پرسش مهم این است که آیا دین می‌تواند در عرصة اخلاق به ایفای نقش بپردازد و در سامان دادن به نظام اخلاقی به کار آید؟ آنچه مورد پذیرش قرار گرفت، اعطای شأن و مقامی خاص به اخلاق در دین و نیز اعتباری خاص به منابع و معارف دینی در ساماندهی سامانة اخلاقی است. سامانة اخلاقی، براساس این نوشتار، دارای عناصر و مؤلفه‌هایی همانند نظریة ارزش، اصول بنیادین، قواعد استنتاجی، مشوق‌ها و ضمانت‌های اجراست. نظریة ارزش مهم‌ترین عنصر نظام اخلاقی است. بر مبنای یافته‌های این نوشتار با استفاده از روش تحلیل منابع دینی، دین و منابع معرفت دینی، دست‌کم به دو صورت می‌توانند در شکل دادن به نظریة ارزش نقش ایفا نمایند: الف. با تدارک دیدن مبانی‌ای که براساس آن مبانی نظریة ارزش و نظام اخلاقی سامان می‌یابند و ب. با تعیین مستقیم نظریة ارزش و نشان دادن صریح نظریة ارزش صحیح. لازم به ذکر است، توجه دادن به اخلاق به مثابه یک نظام و نیز، اشاره به نقش دین در شکل دادن به مهم‌ترین عنصر نظام اخلاقی، یعنی نظریة ارزش اخلاقی، دو نوآوری مهم این نوشتار تلقی می‌گردد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
An analysis of the position of religion and religious sources in determining the theory of value in the moral system
نویسنده [English]
- Seyed Akbar Hosseini Ghaleh Bahman
Associate Professor of Imam Khomeini Educational and Research Institute
چکیده [English]
Discussion of the relationship between religion and ethics is one of the topics that has been considered by various thinkers and schools for centuries. The important question is whether religion can play a role in the field of morality and be used in organizing the moral system? What was accepted was the granting of a special status to ethics in religion and also a special credit to religious sources and teachings in organizing the moral system. The ethical system, according to this paper, has elements and components such as value theory, fundamental principles, inferential rules, incentives and guarantees of implementation. Value theory is the most important element of the moral system. Based on the findings of this paper, using the method of analysis of religious sources, religion and sources of religious knowledge, can play a role in shaping the theory of value in at least two ways: a. By preparing the foundations on which the foundations of value theory and the moral system are organized, and b. By directly determining the theory of value and explicitly showing the correct value theory. It should be noted that paying attention to ethics as a system and also referring to the role of religion in shaping the most important element of the moral system, namely the theory of moral value, are considered two important innovations of this article.
کلیدواژه‌ها [English]
- Religion
- ethics
- moral system
- value theory
- Foundations of ethics
- قرآن کریم
- نهج البلاغه
- کتاب مقدس
- اوستا
- ابن منظور، 1416 ق. ، لسان العرب، تصحیح امین محمد عبدالوهاب و محمد الصادق العمیدی، ج 4، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
- ادواردز، پل، بورچرت، دونالد، 1392، دانشنامه فلسفه اخلاق، ترجمه ماشاءالله رحمتی، سوفیا، تهران.
- آذرنوش، آذرتاش، 1389، فرهنگ معاصر عربی- فارسی، چاپ دوازدهم، نشر نی، تهران.
- توکلی، غلامحسین، 1382، «اومانیسم دینی و اومانیسم سکولار»، پژوهش های فلسفی-کلامی، شماره 17و 18، پاییز و زمستان، ص. 45 –
- حسینی قلعه‌بهمن، سید اکبر، 1390، واقع‌گرایی دینی در قرن بیستم، موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
- حسینی قلعه‌بهمن، سید اکبر، 1394، تحلیلی بر ساختار نظام اخلاقی در ادیان، معرفت ادیان، زمستان، ش. 25، ص. 113 –
- حسینی قلعه‌بهمن، سید اکبر، و خواص، امیر، 1388، منشاء دین: بررسی و نقد دیدگاه‌ها، کانون اندیشة جوان، تهران.
- خزاعی، زهرا، 1390، اخلاق فضیلت، انتشارات حکمت، تهران.
- خزائی، زهرا، 1376 – 1377، گزارشی از کتاب اخلاق و دین (ویلیام بارتلی)، نقد و نظر، سال چهارم، شماره اول و دوم، زمستان 1376 و بهار 1377، 524 – 531.
- داروال، استیون، آلن گیبارد و ریلتن، پیتر، 1381، نگاهی به فلسفه اخلاق در سده بیستم، مصطفی ملکیان، سهروردی.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ق.، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، دمشق، بیروت، دارالقلم، الدار الشامیة، چاپ اول.
- ژکس، 1355، فلسفه اخلاق (حکمت عملی)، ابوالقاسم پورحسینی، امیرکبیر، تهران.
- طباطبایی، محمد حسین، 1395، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با تعلیقات مرتضی مطهری، ج. 5، صدار، تهران.
- فرانکنا، ویلیام کی.، 1376، فلسفه اخلاق، هادی صادقی، طه، قم.
- کیوپیت، دان، 1376، دریای ایمان، ترجمه حسن کامشاد، طرح نو، تهران.
- مصباح یزدی، محمد تقی، 1389، درباره پژوهش، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
- مصباح یزدی، محمد تقی، 1384، نقد و بررسی مکاتب اخلاقی، نگارش احمدحسین شریفی، موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
- مصباح یزدی، محمد تقی، 1396، خدا‌شناسی (مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن)، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم.
- مصباح، محمدتقی، 1393، فلسفه اخلاق، محقق: احمد حسین شریفی، چاپ دوم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،، قم.
- مطهری، مرتضی، 1381، انسان و ایمان، مجموعه آثار، ج 2 ، تهران، انتشارات صدرا.
- مک ناتن، دیوید، 1395، نگاه اخلاقی: درآمدی به فلسفه اخلاق، حسن میانداری، سمت، تهران.
- مکارم شیرازی، ناصر، ودیگران، ۱۳۵۳-۱۳۶۶ ش، تفسیر نمونه، ج۱۴، تهران، دار الکتب الاسلامیة،.
- منسکی، ورنر، و دیگران، 1393، اخلاق در شش دین جهان، محمد حسین وقار، انتشارات اطلاعات، تهران.
- نیوانو، نیکیو، 1389، آئین بودا در سوره نیلوفر، ترجمه ع. پاشائی، نشر ادیان، قم.
- ویلیامز، برنارد، 1383، فلسفه اخلاق، زهرا جلالی، دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها)، قم.
––––– Del Filius 1: DS3002; cf Lateran Council IV (1215): DS 800.
Andrew J. Nicholson, 2010, Unifying Hinduism : philosophy and identity in Indian intellectual history, Columbia University Press, United States of America.
Armstrong, Walter Sinnott, 2003, Consequentialism, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, First published First published Tue May 20, 2003, substantive revision Mon Jun 3, 2019. Retrieved from: https://plato.stanford.edu/entries/consequentialism/.
Hurka, Thomas, 1998, "Perfectionism", in: Routledge Encyclopedia of philosophy, Routledge Inc., London.
Paley, William, D. D., Princips of moral and Politial Philosophy, published by N. H. Whitakr, Boston, US, 1832.
Schroeder, Mark, 2021, Value Theory, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, First published Tue Feb 5, 2008; substantive revision Thu Mar 4, 2021. Retrieved from: https://plato.stanford.edu/entries/value-theory/#pagetopright.
Siep, Ludwig, 2005, "Virtues, Values, and Moral Objectivity", in: Virtue, Norms, and Objectivity; Issues in Ancient and Modern Ethics, Christopher Gill, p. p. 83 – 99, Clarendon Press, Oxford.
Trusted, Jennifer, 1983, Moral Principles and Social Values, Routledge & Kegan Paul, London.
)