نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

مطهری با بهره گیری از میراث قرآنی، فلسفی، عرفانی و علوم و فلسفه‌های جدید کامل‌ترین تقریر از نظریه فطرت را ارائه می‌دهد. وی در ابتدا سه مرتبه طبیعت، غریزه و فطرت را برای انسان در نظر می‌گیرد. مرتبه فطرت را به دو بخش فطرت شناخت و فطرت گرایش تقسیم می‌کند و برای فظرت گرایش، گرایش‌های پنج گانه‌ای را ذکر می‌کند. یونگ تحت تاثیر دیگر روان‌شناسان و سنت‌های فلسفی و عرفانی، نظریه ناهشیار را مطرح می‌نماید. او در ابتدا روان انسان را به دو بخش روان خودآگاه و روان ناخودآگاه تقسیم می‌کند. سپس روان ناخودآگاه را به دو قسم ناخودآگاه فردی و ناخودآگاه جمعی تقسیم می‌کند و برای ناخودآگاه جمعی کهن الگوهای مختلفی ذکر می‌کند. هدف این پژوهش بررسی و تطبیق چارچوب کلی این دو نظریه می‌باشد که به روش توصیفی، تحلیلی و تطبیقی این هدف دنبال شده است. انسان شناسانه بودن هر دو نظریه، تناظر فطرت شناخت با خودآگاه، و فطرت گرایش با ناخودآگاه، همسنگی فطرت فردی با ناخودآگاه فردی و فطرت عمومی با ناخودآگاه جمعی، شباهت گرایش‌های پنج گانه فطری با کهن الگوها، محمل قرار گرفتن هر دو نظریه برای تبیین پدیده‌های دینی از شباهت‌های این دو نظریه است. اختصاص نظریه فطرت به جنبه‌های مثبت و متعالی و پرداختن نظریه ناهشیار به جنبه‌های مثبت و منفیِ نفس از تفاوت‌های این دو نظریه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Motahari's Theory of Nature (Fetrat) and Jung's Unconscious Theory

نویسندگان [English]

  • Alireza Farsinegad 1
  • Omid Arjomand 2

1 Assistant Professor of Philosophy and Islamic Theology, Shiraz University

2 PhD student of Philosophy and Islamic Theology, Shiraz University

چکیده [English]

Using the Quranic, philosophical, mystical heritage and modern sciences and philosophies, Motahari presents the most complete interpretation of the theory of Nature. He first considers temperament, instinct and nature for man three times. The order divides nature into two parts, the nature of cognition and the nature of tendency, and mentions five tendencies for the nature of tendency. Influenced by other psychologists and philosophical and mystical traditions, Jung proposes the unconscious theory. He first divides the human psyche into two parts: the conscious psyche and the unconscious psyche. He then divides the unconscious into two types, the individual unconscious and the collective unconscious, and mentions different archetypes for the collective unconscious. The purpose of this study is to investigate and apply the general framework of these two theories, which has been followed by descriptive, analytical and comparative methods. The anthropology of both theories, the correspondence between the nature of cognition and the conscious, and the nature of tendency with the unconscious, the equivalence of individual nature with the individual unconscious and general nature with the collective unconscious, the similarity of the five nature tendencies with archetypes, carrying both theories to explain religious phenomena is one of the similarities of these two theories. Dedicating the theory of nature to the positive and transcendent aspects and addressing the unconscious theory to the positive and negative aspects of the spirit are the differences between these two theories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • MOTHAHRI
  • NATURE OF Cognition
  • NATURE OF TENDENCY
  • JUNG
  • INDIVIDUAL UNCONSCIOUSNESS
  • COLLECTIVE UNCONSCIOUSNESS
قرآن کریم
ابن عربی، محی الدین (بی تا). الفتوحات المکیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400). رسائل ابن‌سینا، قم: بیدار.
امیر احمدی و دیگران (1396)، «بررسی تطبیقی نظریه فطرت استاد مطهری و نظریه کهن‌الگوی خداوند یونگ در باب منشأ دین»، مجله فلسفه دین، زمستان 1396 شماره 4 (پیاپی 14)، صص 787-806.
آذربایجانی، مسعود؛ موسوی اصل، سیدمهدی (1387). درآمدی بر روانشناسی دین، تهران: سمت.
بیلسکر، ریچارد (1388). اندیشه یونگ، مترجم حسین پاینده، تهران: آشیان.
پاپکین، ریچارد (1391). کلیات فلسفه، دکتر جلال‌الدین مجتبوی، تهران، حکمت.
پالمر، مایکل (1385). فروید، یونگ و دین، مترجم غلامرضا محمودی و محمد دهگانپور، تهران: رشد.
جیمز، ویلیام (1393). تنوع تجربه دینی، مترجم حسین کیانی، تهران: حکمت.
سهروردی، شهاب‌الدین (1375). مجموع مصنفات شیخ اشراق، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سید رضی (1414). نهج‌البلاغه، مصحح صبحی صالح، قم: انتشارات هجرت
شاه‌آبادی، محمدعلی (1360). رشحات البحار (الانسان و الفطرة)، تهران، نهضت زنان مسلمان.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم، قم: بیدار.
طباطبایى، محمدحسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
فارابی، ابونصر (1408). التعلیقات، بیروت: درالمناهل.
فروید، زیگموند (1394). ایگو و اید، مترجم امیر پاشا صمدیان، تهران: پندار تابان.
فیست، جس و گریگوری جی. فیست (1388). نظریه های شخصیت، مترجم یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر روان.
قراملکی، احد فرامرز (1386). مطهری و کلام جدید، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
کاپلستون، فردریک چارلز (1393). تاریخ فلسفه، مترجم اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، ج 6، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.
مطهری، مرتضی (1392) مجموعه آثار، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1391). یادداشت‌ها، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1398). فطرت در قرآن، تهران: صدرا.
مورنو آنتونیو (1393). خدایان و انسان مدرن، مترجم‌ داریوش مهرجویی، تهران: نشر مرکز.
موسوی خمینی، روح‌الله (1369). سر الصلوة، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
میثاقی نژاد، مهدی (1391). چگونگی تأثیرپذیری نفس از رذایل و فضایل اخلاقی از دیدگاه شهید مطهری و یونگ، راهنما علی ایمان زاده، دانشگاه ملایر.
وولف، دیوید ام (1386). روانشناسی دین، مترجم محمد دهقانی، تهران: انتشارات رشد.
هال کالوین. اس و جی؛ ورنون نوردبای (1375). مبانی روان‌شناسی تحلیلی یونگ، مترجم‌ دکتر محمدحسین مقبل، تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
یونگ، کارل گوستاو (1352). روان‌شناسی دین، مترجم‌ فؤاد روحانی، تهران: انتشارات شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
یونگ، کارل گوستاو (1372). روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، مترجم محمدعلی امیری، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
یونگ، کارل گوستاو (1376). چهار صورت مثالی، مترجم پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.
یونگ، کارل گوستاو (1378). اسطوره و رمز، مترجم جلال ستاری، تهران: سروش.
یونگ، کارل گوستاو (1384). انسان و سمبولهایش، مترجم محمود سلطانیه، تهران: جامی.
Argyle, M.(2000). Dictionary of Psychology, London: Routledge
James, William (1980). The Principles of Pcychology,New York: Henry Holt and Company