نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام دانشگاه معارف اسلامی قم و مدرس دانشگاه

چکیده

ریچارد داوکینز با رویکرد الحادی به تبیین تکاملیِ منشأ دین پرداخته است. وی در این راستا از فرضیه «دین به مثابه یک امر فرعی» و همچنین فرضیه «مم» سود جسته است. در مقابل آلیستر مک‌گراث به نقد رویکرد الحادی وی پرداخته و ادله وی را عمیقا ناکافی و ناموجه می‌داند. به نظر مک‌گراث تبیینِ صرفا زیست‌شناختی از منشأ دین، نادرست بوده و ناشی از خلط میان تکامل زیستی و تکامل فرهنگی است. ناسازواری، فقدان دلیل، سوگیری شناختی، عدم تمایز میان گزاره های دین، عدم مشابهت میان ژن و مم از جمله اشکالات وی به دو فرضیه مزبور است. مسأله تحقیق پیش‌رو آن است که تقابل این دو رویکرد را به تصویر کشد و به سنجش گذارد. در این ارزیابی به لحاظ گردآوری از روش کتابخانه‌ای – اسنادی و به لحاظ مقام داوری از روش تحلیلی سود جسته‌ایم. دستاورد تحقیق نشان می‌دهد که اگر چه در مجموع، اشکالات مک‌گراث، مفید و اثر بخش است؛ اما در برخی موارد، تبیین کافی و جامعی از سوی وی صورت نپذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Evolutionary Explanation of Religion from the Perspective of Richard Dawkins and Alister McGrath

نویسنده [English]

  • Amrollah Gholizadeh

PhD student , Theoretical Foundations of Islam, University Islamic Sciences

چکیده [English]

Richard Dawkins has taken an atheistic approach to the evolutionary explanation of the origin of religion. In this regard, he has used the hypothesis of "religion as a sub-matter" as well as the hypothesis of "Meme". Alister McGrath, on the other hand, criticizes his atheistic approach and finds his arguments deeply inadequate and unjustified. According to McGrath, a purely biological explanation of the origin of religion is incorrect and results from a confusion between biological evolution and cultural evolution. Incompatibility, lack of reason, cognitive bias, lack of distinction between the propositions of religion, lack of similarity between genes and memes are among the drawbacks of these two hypotheses. The problem with leading research is to visualize and measure the contrast between the two approaches. In this evaluation, we have used the library-documentary method in terms of collection and the analytical method in terms of arbitration. The results of the research show that although, on the whole, McGrath’s bugs are useful and effective; But in some cases, he has not provided a sufficient and comprehensive explanation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dawkins
  • McGrath
  • The Origin of Religion
  • Meme
  • Hypothesis
  • Evolution
آیت‌اللهی، حمیدرضا، و فاطمه احمدی (1387)، «بررسی انتقادات مگ‌گراث به دیدگاه عمل‌گرایانه (تکاملی) و الحادی داوکینز»، فلسفه دین، دانشگاه تهران.
ابن سینا، ابوعلی (1380 ق)، الشفاء، القاهره: الهیأه العامه لشئون المطابع المیریه.
حلی، حسن ابن یوسف (1430 ق)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، الثالثه، قم: مؤسسه الامام الصادق (ع).
رحیمی کفرانی و یوسف دانشور (1399)، «بررسی تبیین تکاملی الحاد مدرن از دین»، معرفت کلامی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
شجاعی زند، علیرضا (1383)، «منشأ دین و ریشه دینداری: تنقیحِ بحث و طرح یک ایده»، مجله علوم اجتماعی، دانشگاه فردوسی.
صدرالمتألهین الشیرازی، محمد (1346 ق)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، مشهد: دانشگاه مشهد.
طباطبایی، سید فخرالدین و یوسف دانشور نیلو (1393)، «توهم خدا یا توهم داوکینز»، معرفت فلسفی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
طباطبایی، محمد حسین (1393 ق)، المیزان فی تفسیر القران، الثانیه، قم: اسماعیلیان.
مصباح یزدی، محمدتقی (1384)، معارف قرآن کریم، راه و راهنما شناسی، چاپ پنجم، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره.
 Blackmore, Susan (1999), The Meme Machine, London: Oxford University Press.
Dawkins, Richard (1995), River Out of Eden: A Darwinian View of Life, New York: Basic Books.
------------- ( 2006), the God Delusion, Boston: Houghton Mifflin.
-------------  (1976), the Selfish Gene, oxford: oxford university Press.
Dennett, Daniel (2006), Breaking the Spell, New York: Viking.
Sigmund Freud (2004), Totem and Taboo, London & New York: Routledge.
Harvey, Van A. (1995), Feuerbach and the Interpretation of Religion, Cambridge: Cambridge University.
McGrath, Alister E (2011B), Darwinism and The Divine, Evolutionary Thought and Natural Theology, UK: Blackwell.
-------------------------  (2004), Dawkins’ God: Genes, Memes, and The Meaning Of Life, U.K: Blackwell.
--------------------- and McGrath Joanna Collicutt (2007), The Dawkins Delusion, Atheist Fundamentalism and the Denial of the Divine, USA: Inter Varsity Press.
-----------------------  (2011A), Why God Won’t Go Away: Engaging With the New Atheism, London: Spck.
Pals, Daniel L. (1996), Seven Theories of Religion, New York & Oxford: Oxford University.