نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه مدیریت/ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی/ قم

چکیده

امکان و چگونگی علوم انسانی اسلامی، از جمله مسائل و موضوعاتی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از محققان و متفکران مسلمان قرار گرفته است. یکی از راه‌هایی که می‌تواند به پیشرقت این حوزه مطالعاتی و حل مسائل آن کمک کند مطالعه تطبیقی آرا و نظریات شخصیت‌های برجسته و تأثیرگذار این عرصه است. به همین منظور مقاله حاضر تلاش دارد با روش توصیفی تحلیلی، برخی از مهم‌ترین مشابهت‌ها و تمایزات دیدگاه‌های علامه مصباح یزدی و سید محمد نقیب العطاس در این زمینه را به اجمال بررسی نماید. از جمله مشابهت‌ها می‌توان به مواردی هم‌چون: امکان و لزوم تدوین علوم انسانی اسلامی، ابتنای علوم انسانی اسلامی بر مبانی خاص خود، نفی حصر روش‌شناختی تجربی، نقد سکولاریزم به عنوان یکی از مبانی مهم و اساسی علوم انسانی غربی و ... اشاره کرد. در مورد تقاوت‌ها نیز مواردی هم‌چون: تعریف علم، دین و علم دینی، معیار صدق و کذب گزاره‌ها، جایگاه شهود در ابزارها و منابع شناخت، هستی‌شناسی و تأثیر آن در علوم انسانی اسلامی و ... قابل ذکر و اشاره است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Islamic Humanities from the Perspective of Allameh Mesbah Yazdi and Atas (Comparative Study)

نویسنده [English]

  • mohammad mahdi naderi qomi

Faculty member of Management Department / Imam Khomeini Educational and Research Institute / Qom

چکیده [English]

The possibility and manner of Islamic humanities is one of the issues that have been considered by many Muslim scholars and thinkers in recent decades. One of the ways that can help the advancement of this field of study and solve its problems is the comparative study of the opinions and theories of prominent and influential personalities in this field. For this purpose, the present article tries to briefly review some of the most important similarities and differences between the views of Allameh Mesbah Yazdi and Seyyed Mohammad Naqib Al-Attas in this field by descriptive-analytical method. Among the similarities can be found such things as: the possibility and necessity of compiling Islamic humanities, basing Islamic humanities on their own principles, denying the limitation of empirical methodology, critique of secularism as one of the important and basic principles of humanities Western and ... pointed out. Regarding differences, such things as: definition of science, religion and religious science, the criterion of truth and falsity of propositions, the place of intuition in the tools and sources of cognition, ontology and its impact on Islamic humanities, etc. It is a mention and a reference. Keywords: Religious Science, Islamic Humanities, Allameh Mesbah, Seyed Mohammad Naqib Al-Attas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious science
  • Islamic humanities
  • Allameh Mesbah
  • Seyed Mohammad Naqib Al-Attas
قرآن کریم.
اسلامی، محمد تقی (1382). زندگی­نامه حضرت آیت­الله مصباح یزدی، قم: پرتو ولایت.
آلوسی (1415 ق). شهاب­الدین محمد بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
 باقری، خسرو (1382). هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
پایا، علی (1393). «امتناع و عدم مطلوبیت علم دینی» در: علم دینی؛ دیدگاه­ها و تحلیل­ها، قم: مجمع عالی حکمت اسلامی.
جمعی از نویسندگان (1397). مبانی علوم انسانی از دیدگاه آیت­الله مصباح یزدی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
جوادی آملی، عبدالله (1386). منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: مرکز نشر اسراء.           
حسنی، سید حمیدرضا و محمد ایمان، محمدتقی و احمد کلاته­ساداتی (1392). روش­شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 
خسروپناه، عبدالحسین، سید حمیدرضا حسنی و محمد درگاه­زاده (1393). «تحلیل و بررسی دیدگاه نقیب العطاس درباره اسلامی­سازی علوم اجتماعی»، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره مسلسل 59، سال هجدهم، شمارة دوم.
درگاه­زاده (1393). «تبیین و سنجش فرایند تحقق علوم اسلامی از دیدگاه نقیب العطاس»، اندیشه نوین دینی، سال 10، ش 39، ص 7- 26.
صنعتی، رضا (1383)، مصباح دوستان، قم، همای غدیر.
عربی، حسین­علی (1381)، حقیقت شرق، قم، زلال کوثر.
العطاس، سید محمد نقیب (1374 الف). اسلام و دنیویگری، ترجمه احمد آرام، تهران: مؤسسـة مطالعـات اسـلامی دانشگاه تهران با همکاری مؤسسه بین­المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
العطاس، سید محمد نقیب (1374 ب). درآمدی بر جهان­شناسی اسلامی، ترجمه جمعی از مترجمان زیر نظر مهدی محقق، تهران: مؤسسـة مطالعـات اسـلامی دانشگاه تهران با همکاری مؤسسه بین­المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
العطاس، سید محمد نقیب (1375). مراتب و درجات وجود، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران با همکاری مؤسسه بین­المللی اندیشه و تمدن اسلامی.
فیض کاشانی (1415 ق)، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تهران، الصدر.
کوهن، توماس (1387). ساختار انقلاب­های علمی، ترجمه عباس طاهری، چاپ دوم، تهران: نشر قصه.
گروهی از نویسندگان؛ زیر نظر محمد تقی مصباح یزدی (1390). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه و انتشارات مؤسسه آموزشی و پزوهشی امام خمینی.
گلشنی، مهدی (1388). از علم سکولار تا علم دینی (ویراست 2)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1380). معارف قرآن: خداشناسی، کیهان­شناسی، انسان­شناسی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1385). پیش­نیازهای مدیریت اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1388). پاسخ استاد به جوانان پرسش­گر، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1389). جستارهایی در فلسفه علوم انسانی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1391) ، سلسله نشست­های «علم دینی»، جلسه اول، 15/ 2/ 1400، http://mesbahyazdi.ir/node/3664.
مصباح یزدی، محمد تقی (1392). رابطه علم و دین، تحقیق و نگارش علی مصباح، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1393). چکیده­ای از اندیشه­های بنیادین اسلامی، ترجمه و تدوین حسین­علی عربی و محمد مهدی نادری قمی چاپ هفتم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1397). نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه، تدوین و نگارش محمد مهدی نادری قمی، چاپ سی و دوم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی(1398). در جستجوی عرفان اسلامی، تدوین و نگارش محمد مهدی نادری قمی، چاپ هفتم، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1390). آموزش فلسفه، ج 2، چاپ اول، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1394). آموزش فلسفه، ج 1، چاپ شانزدهم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین­الملل.
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). «تبیین مفهوم مدیریت اسلامی»، در: نگرشی بر مدیریت در اسلام (مجموعه مقالات ارائه شده در چهارمین سمینار بینالمللی مدیریت اسلامی)، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
ملکیان، مصطفی (1378). «تأملاتی چند درباب امکان و ضرورت اسلامی­شدن دانشگاه»، نقد و نظـر، دوره 5، شـمارة 19- 20.
ملکیان، مصطفی (1390). «پیش­فرض­های بازسازی اسلامی علوم انسانی»، در: مجموعه مقالات علـم دینـی؛ دیدگاه­ها و ملاحظات، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
نادری قمی، محمد مهدی 1396). «رابطه بین معنا و روش در علم دینی و اسلامی؛ با تأکید بر دیدگاه آیت­الله استاد مصباح یزدی»، عیار پژوهش در علوم انسانی، سال هشتم، شماره اول، پیاپی 15، بهار و تابستان.
واعظی، احمد (1387). «علم دینی از منظر آیت­الله جوادی آملی»، روش­شناسی علوم انسانی، سال دوازدهم، شماره 54، ص 9- 33.
هچ، ماری جو و آن ال. کانلیف (1390). نظریه سازمان: مدرن، نمادین- تفسیری و پست­مدرن، ترجمه حسن دانایی­فرد، چاپ دوم، تهران: مؤسسه کتاب مهربان نشر.
Al-Attas, Muhammad Naghib Syed (1995). Prolegomena to the Metaphysics of Islam: An Exposition of the Fundamental Elements of the Worldview of Islam, Kuala Lumpur: International Institute of Islamic Thought and Civilization (ISTAC).
Burrell, Gibson and Gareth Morgan (1979). Sociological Paradigms and Organizational Analysis: Elements of the Sociology of Corporate Life: Routledge .
Kuhn, Thomas S. (1970). The Structure of Scientific Revolution: The University of Chicago Press.
Neuman, W. Lawrence (1997). Social Research Method, Third Edition, Boston:  Allyn & Bacon.