پژوهش‌های علم و دین

پژوهش‌های علم و دین

آموزش علم دینی یا آموزش دینی علم: ازآرمان تا تناقض نمایی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
سید هدایت سجادی
استادیار فلسفه علم و فناوری، گروه آموزش فیزیک، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
10.30465/srs.2021.36587.1864
چکیده
عمده نظریه‌های علم دینی در ایران نه تنها در تلاش برای تحقق عملی سازگاری علم و دین، بلکه فراتر از آن در پی بکارگیری آموزه‌های دینی در علم و آموزش علوم(طبیعی و انسانی) و برقراری نسبتی میان آنها هستند. هدف از این مقاله تحلیلی بر مساله کاربست علم دینی در آموزش علوم(طبیعی) است که در ذیل مسئله گسترده‌تر "تحقق‌پذیری علم دینی" قرار دارد و در راستای تحلیل و بررسی دقیق‌تر مسئله، در آغاز سه تز(پیشنهاد) طرح می‌شوند: نخست، آموزش علم دینی یک آرمان بی‌معنی و امکان‌ناپذیر است؛ دوم، به جای آموزش علم دینی باید از آموزش دینی علم سخن راند؛ و سوم، آموزش دینی علم هم خود یک متناقض‌نما(پارادوکس)است. این پیشنهاد‌ها با روشی تحلیلی و با اتکا به نظریه‌های علم دینی و نیز شناختی که درباره ماهیت، ساختار و اهداف آموزش علوم وجود دارد بررسی می‌شوند. این پژوهش نشان می‌دهد که آموزش علم دینی در وضعیت کنونی و با توجه به فقدان مدل دینی برای علوم، اگرچه علی‌الاصول بی‌معنا و امکان‌ناپذیر نیست، اما یک آرمان(نه به مفهوم دست‌نیافتنی) است.در عوض، آموزش دینی علم در وضعیت کنونی ممکن و تحقق‌پذیر است؛ با این وصف، باتوجه به اهداف کنونی آموزش علوم در صورت جانبداری جزم‌گرایانه از دین، آموزش دینی علم می‌تواند واقعیتی متناقض‌نما(پاردوکسیکال) باشد. با توجه به این شرایط، مسئله کاربست علم‌دینی در آموزش‌علوم نه تنها با چندین مسئله دیگر گره خورده‌ است، بلکه می‌تواند به آنها هم تقلیل‌پذیر باشد و پاسخ دقیق‌تر مسئله هم مبتنی بر پاسخ آن مسائل وابسته است.
کلیدواژه‌ها
علم"
دین"
آموزش"
علم دینی"
آموزش علم دینی"
"
آموزش دینی علم"

عنوان مقاله English

Religious Science education or religious education of Science: From Ideal to Paradox

نویسنده English

Seyyed Hedayat Sajadi
Assistant Professor of Philosophy of Science and Technology, Physics Education, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده English

Most theories of religious science in Iran, not only try to realize the practical compatibility of science and religion, but also seek to apply religious theses in (natural and social) sciences and their education. The purpose of this paper is to analyze the "application of religious science in (natural) science education", which is under the broader problem called the "realizability of religious science theories". in order to analyze and study the problem in more detail, three theses (suggestions) are proposed at the beginning: First, the religious science education is a nonsense ideal and impossible. Second, instead of Religious Science education we must talk of religious education of science. Third, religious education of science is itself a paradox. these theses analytically have examined based on religious science theories, as well as goals, structure and nature of science education approaches. This study shows that religious science education in the current situation and due to the lack of a religious model for science, although not in principle meaningless and impossible, but an ideal (not in the sense of unattainable). Instead, religious education of science is possible and realizable. However according to the standard goals of current science education, biased and dogmatic approach to religion leads to paradoxical "religious education of science" construct. Thus, the problem of "application of religious science theories in science education", not only tied to several other problems, but also it can be reduced to them, And the more accurate answer to the problem is rely on the solutions to those associated problems.

کلیدواژه‌ها English

Science"
Religion"
education"
Religious Science"
Religious Science education"
"
religious education of science"
باربور، ایان(1394)، علم و دین، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، چاپ نهم تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
باقری، خسرو (1379) «تبیین وجه تسمیه علم دینی»، فصلنامه مصباح(علوم انسانی دانشگاه امام حسین)، سال نهم، شماره 35 صص 37-76
برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، اسفندماه 1392
پایا، علی(1386)، «ملاحظاتی نقادانه دربارة دو مفهوم علم دینی و علم بومی»، فصلنامة حکمت و فلسفه، سال سوم، شمارة دوم و سوم،صص 39-76
جوادی آملی، عبدالله(1388)، «تبیین برخی از مطالب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی»،فصلنامه اسراء، سال اول، شماره 2، زمستان
سجادی، سید هدایت (1398)،«علم دینی با رویکرد متافیزیک گرایانه: بررسی امکان و معناداری آن»، فصلنامه علمی-پژوهشی حکمت و فلسفه، سال پانزدهم، شماره 60 صص 69-98.
سروش، عبدالکریم(1390)،«اسلام و علوم اجتماعی:نقدی بر دینی کردن علم»، در علم دینی:دیدگاهها و ملاحظات(حسنی و همکاران)، ویراست دوم، چاپ پنجم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سروش، عبدالکریم( 1388). تفرج صنع:گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صراط.
سوزنچی،حسین (1389)، معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی،تهران: پژوهشکده­­ مطالعات فرهنگی و اجتماعی
فتحعلی­خانی، محمد(1377)، «علم دینی»، فصلنامه حوزه و دانشگاه(روش شناسی علوم­انسانی)، پاییز و زمستان، شماره 16 و 17
گلشنی، مهدی(1380)، از علم سکولار تا علم دینی،چاپ دوم، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی.
موحد ابطحی، سیدمحمد تقی(1400) درآمدی بر علوم انسانی اسلامی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
موحدابطحی، سیدمحمدتقی(1388)«تحلیلی جامعه شناختی از علت تداوم رویکرد پوزیتویستی به علوم انسانی در ایران و عدم شکل گیری علم دینی و بومی با بهره گیری از رویکرد ترکیبی ساخت و عامل»، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، سال اول، شماره 2، صص 199-222
ملکیان مصطفی (1379) «تأملاتی چند در باب امکان و ضرورت اسلامی شدن دانشگاه»، بازتاب اندیشه، شماره 3صص 23-32
Al-Attas,S. Mohammad Naghib(1993). Islam and Secularism, Kula Lumpur: international institute of Islamic thought and civilization (ISTAC), second impression.
American Association for the Advancement of Science(AAAS,1990), Science for All Americans.  
 http://www.project2061.org/publications/sfaa/online/chap1.htm
Barbour, I.(1998). Religion and science: Historical and contemporary issues. London: SCM Press.
Billingsley and et.al.,(2019) ,Science and Religion in Education, Berry Billingsley, Keith Chappell, Michael J. Reiss(eds.), Springer.
Chalmers, A.(1999). What is this thing called Science? third edition, Inc. Indianapolis / Cambridge: Hackett Publishing Company.
Long, David E.(2011), Evolution and Religion in American Education: An Ethnography, Springer.
Mansour, Nasser(2019), Science, Religion, and Pedagogy: Teachers’ Perspectives, In: Science and Religion in Education, Berry Billingsley, Keith Chappell, Michael J. Reiss(eds.), Springer.
Matthews, M.R.(2009). Science, Worldviews, and Education, ed. By M.R. Matthews. Springer.
Nola & Irzik(2005).Philosophy, Science, Education and Culture, Dordrecht, The Netherlands: Springer.
Popper, Karl(2002a).The Logic of Scientific Discovery, London and New York:Routledge.
Popper,Karl(2002b). Conjectures and Refutations: The Growth of Scientific Knowledge, 2nd Edition, published by Routledge.
Prastowo,A.I & Pambudi,S.(2021),The Integration of Islam and Science Concept of Mehdi Golshaani's Perspective and Its Relevance to Islamic Education in The 4.0 Era, Proceedings of the 2nd International Conference on Islamic Studies, ICIS 2020, 27-28 October 2020, Ponorogo, Indonesia; Published by EAI. http://dx.doi.org/10.4108/eai.27-10-2020.2304175
Sæther,Jostein (2019), Three Perspectives on the Science-Religion Issue in Science Education:Interdisciplinarity, Value or Ideology,Orientation and Responsible, Personalization, IN:Science and Religion in Education, Berry Billingsley, Keith Chappell, Michael J. Reiss(eds.), Springer.