نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی گرایش فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده حقوق و الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

بحث از صفات الهی از جمله مباحث مهم در فلسفه و الهیات است در میان صفات الهی صفت «علم» همواره از توجه بیشتری برخوردار بوده‌‌است، چراکه در تبیین بسیاری از مسائل کلامی تأثیر ویژه‌‌ای داشته است. شیخ الرئیس ابن سینا و دانس اسکوتس نماینده ی دو دیدگاه اساسی درباره علمِ حق تعالی در دو سنت فلسفی اسلامی و مسیحی اند که در این تحقیق مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفته اند. ما در این مقاله ضمن برشمردن وجوه مشترک این دو فیلسوف نامدار در مساله علم؛ همچون اعتقاد به وجود صور موجودات در علم الهی قبل ازخلقت واقعی آنها، لحاظ نکردن صور مـعقول یا مـُثل افـلاطونی به‌مثابۀ موجوداتی مفارق، و اینکه خـدا‌ در‌ امـر خـلقت عـالَم و انسان، غرضی خارج از ذات خویش ندارد و آفرینش صرفاً ناشی از عشق خدا به ذات خویش است به تشریح تـفاوت اصـلی دیدگاه این دو فیلسوف در مساله ی علم الهی که‌ فاعل بالقصد دانستن پروردگار از نظر اسکوتس، و فاعلِ‌ بالعنایه‌ دانستن خدا از نظر ابن سینا ضـمن توجیه خلقت برمبنای فـیض یا صدور است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

God’s knowledge, According to Avicenna and Duns Scotus’ Points of View

نویسندگان [English]

  • Zeinab Amin 1
  • Rasoul Rasoulipour 2

1 PhD Student in Islamic Theology and Education, Faculty of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, Kharazmi University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Discussion about the divine attributes has a long term history in theology and philosophy. Among all of the divine attributes, “knowledge” has received more attention because of its effectiveness in determining all of the verbal issues related to interpretation of this divine specification. Avicenna and Duns Scotus are representatives of the two main theories about the Gos’d knowledge among the Islamic and Christian philosophers whom I have studies and compared in this research. The main difference between these two philosophers in divine knowledge can be recorded as Scotus’ God is a purposeful actor (fa’el-e bel-qasd), however, Avicenna introduces the God as the wise and single-minded actor (fa’el-e-bel-enayah) justifying the creation based on the grace. While there is this big difference, there are many similarities between these two opinions; such as, both of them consider God as a cause for creation. Both believe in existence of creatures in divine knowledge before their real creation without considering reasonable forms or platonic parables as separated creatures. Both of them believe that God has no other purpose except for his essence for creation of universe or human.

کلیدواژه‌ها [English]

  • divine knowledge
  • Avicenna
  • Scotus
  • divine action
  • grace
قرآن کریم
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1375)، الاشارات و التنبیهات (با شرح خواجه نصیرالدین طوسى)، قم، البلاغه.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1364 و1379)، النجاة من الغرق فى بحرالضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقى دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1385)، الشفاء (الالهیات)، تحقیق حسن حسن زاده آملى، چ دوم، قم، بوستان کتاب.
امینی، حسن (1393)، «علم الهی به موجودات از دیدگاه ابو علی سینا»، آیین حکمت، ش20، صص29-50.
پترسون، مایکل و دیگران‌(1379)، عقل‌ و اعتقاد دینی، ترجمة احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نـو.
ذبیحی، محمد و ایرجی نیا، اعظم(1388)، «صفات الهی از نگاه ابن سینا و توماس آکوئیناس»، مجله فلسفه دین،ش 2 ، صص29 – 58.
صـدر الدیـن شـیرازی، محمد بن ابـراهیم(1410)، الحـکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، الطبعة‌ الرابعة، بیروت:دار احیاء التراث العربی.
طباطبائى، سیدمحمدحسین( 1385) نهایه الحکمة، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
عارفی شیر داغی، محمد اسحاق (1387)، «علم الهی؛ نقد و بررسی نظریه ابن سینا»، الهیات و حقوق، ش29، صص3-26.
مطهری، علی (1379)، «علم خداوند»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، ش1و2، صص343-352.
معین الدینی، نعیمه (1390)، "علم الهی و بررسی تطبیقی علم بلامعلوم با علم اجمالی در عین کشف تفصیلی ملاصدرا"، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
نیکزاد، عباس (1382)، «پژوهشی در باب علم باری تعالی»، رواق اندیشه، ش26، صص51-66.
 
Duns Scotus‌, John‌ (1975), God and Creatures: The Quadlibetal Questions, Alluntis, Felix and Wolter, Allan‌ B., Princeton‌ University Press, First published, Princeton and‌ London.
Duns Scotus; John (1987)‌, Philosophical‌ Writings: A Selection; Wolter, Allan B., Hackett Publishing Company, First published, Indiana
Duns Scotus; John (1998), Questions on the Metaphysics of Aristotle, Vol. II (books six nine),  Translated by: Etzkorn, Girard J. and Wolter, Allan B., Franciscan Institute Publications, First published, New York.
Williams,  Thomas (2003),  The  Cambridge  Companion  to  Duns  Scotus, Cambridge University Press, Cambridge, First published: Num; 31.
Hall, Alexander W., Thomas Aquinans and John DunsScotus: Natural Theology in the High Middle Ages,London and New York,Continuum, 2007