نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

3 استاد علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

چکیده
اصول تربیت بواسطه حلقه واسط بودن بین مبانی و اهداف تربیتی یکی از مباحث مهم و کاربردی در تعلیم و تربیت می باشد. یکی از اصول تربیت، اصل تدریج می باشد که مورد توجه بسیاری از اندیشمندان متقدم و متأخر تربیت قرار گرفته است. در قرآن کریم مسئله تدریج در آیات متعدد در دو حوزه تکوین و تشریع مطرح شده است. با بررسی های انجام شده، از آیاتی که در حوزه تکوین بیان شده می توان مبنای تدریج و از آیاتی که درحوزه تشریع بیان شده می توان اصل تدریج را استخراج نمود. مفسران قرآن به طور مستقیم و غیر مستقیم به این اصل تربیتی پرداخته اند. اندیشمندان علوم تربیت اسلامی در مورد اصل تدریج، به دسته ای خاص از آیات قرآن اشاره داشته اند، در حالی که در قرآن کریم حدود 90 آیه راجع به این اصل وجود دارد که برخی به طور مستقیم و برخی به طور غیرمستقیم به اصل تدریج اشاره دارند و می توان تدریج در آموزش را از آنها برداشت نمود.
این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه مفسران قرآن را در زمینه استناد به آیات قرآن و گستره آیاتی که در مورد این اصل وجود دارد مورد پژوهش، تحلیل و بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است برخی مفسران از جمله علامه طباطبایی با استناد به آیات قرآن به طور مستقیم به این اصل در آموزش اشاره کرده اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Gradual Educational Principle in the Qur'an Based on the Analysis and Criticism of the Quranic Commentators' Viewpoint

نویسندگان [English]

  • Batoul Abdal 1
  • Kavoos Roohi 2
  • Seyed Mahdi Sajadi 3
  • Nehleh Gharavi 3

1 Ph.D. Student of Quranic Sciences and Hadith, Tarbiat Modares University

2 Associate Professor of Hadith and Quranic Studies, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

3 Professor of Hadith and Quranic Studies, Tarbiat Modares University

چکیده [English]

Abstract
The principles of education through the interconnectedness between educational principles and goals are one of the most important and applicable topics in education. One of the tenets of education is the gradual principle, which has attracted the attention of many early and late educators. In the Holy Qur'an, the issue has been raised gradually in numerous verses in the two fields of development and law. Based on the researches, the gradual basis can be deduced from the verses in the field of development and the gradual principle can be deduced from the verse expressed in the field of formation. The commentators of the Qur'an have directly and indirectly addressed this educational principle. Islamic education scholars have referred to a particular class of Qur'anic verses regarding the gradual principle, while there are about 90 verses in the Holy Qur'an that some directly or indirectly refer to the gradual principle. And they can be picked up gradually in education. This descriptive-analytic study has analyzed, analyzed, and analyzed the views of the Qur'anic commentators in reference to the Qur'anic verses and the range of verses that exist on this principle and has concluded that some commentators, including Allameh Tabatabai, cite The verses of the Qur'an directly refer to this principle in education.

Keywords: Educational Principles, Gradual Principle, Quranic Commentators, Islamic Education Sciences

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Educational Principles
  • Gradual Principle
  • Quranic Commentators
  • Islamic Education Sciences
قرآن کریم، ترجمه فولادوند.
ابن عاشور، محمد بن طاهر، (بی تا)، التحریر و التنویر، بی جا: بی نا
ابن کثیر دمشقى، اسماعیل بن عمرو، (1419 ق). تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق). لسان العرب، بیروت: دارالفکر للطباعه و والنشر و التوزیع
اعرافی، علیرضا، (1377ش). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، قم: سمت
امینی، ابراهیم، (1372ش). اسلام و تربیت، تهران: انجمن اولیاء و مربیان
بانوى اصفهانى، سیده نصرت امین، (1361ش). مخزن العرفان در تفسیر قرآن، تهران:  نهضت زنان مسلمان
بختیار نصرآبادی، حسن علی و دیگران، (1386ش). «درآمدی بر تعلیم و تربیت و مبانی آن از دیدگاه غزالی»، مجله تربیت اسلامی،شماره 4
بستانی، فؤاد افرام، (1375ش). فرهنگ ابجدی،دوم، تهران: اسلامی
بهشتی، محمد، (1380ش). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، قم: سمت
بهشتی، محمد، (1387ش). آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، قم: سمت
بیضاوى، عبدالله بن عمر، (1418ق). أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت: دار احیاء التراث العربى
ثعالبى، عبدالرحمن بن محمد، (1418ق). جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربى
جصاص، احمد بن على، (1405ق). ‏أحکام القرآن (الجصاص)، تحقیق: محمد صادق قمحاوى، بیروت: دار احیاء التراث العربى
حاجی عبدالباقی، مریم، (1386ش). «روش قرآن در طرح مسأله حجاب»، مجله نامه الهیات، شماره 1
حسنی، سید علی، (1390ش). سیره تبلیغی پیامبر اعظم در قرآن، مجله پیام مبلغ، شماره 6
حسینى جرجانى، سید امیر ابوالفتوح،( 1404ق). آیات الأحکام (الجرجانی)، تهران: نوید
حسینى شاه عبدالعظیمى، (1363ش).  حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشری، تهران: میقات
حسینى همدانى، سید محمد حسین، (1404ق). انوار درخشان، تهران: کتابفروشى لطفى
خوئی، ابوالقاسم، (بی تا). البیان فی تفسیرالقرآن، بی جا: بی نا
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق). المفردات فی غریب القرآن‏، دمشق بیروت: دارالعلم الدار الشامیةدمشق
رفیعی، بهروز، (1392ش). «فارابی فیلسوف تربیت»، مجله علوم تربیتی دانشگاه اهواز، شماره 97
رهنمایی، سید احمد، (1390ش). مکتب تربیتی علامه طباطبائی، قم: مؤسسه امام خمینی
زمخشرى، محمود، (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی
سیف، علی اکبر، (1380ش). روانشناسی پرورشی، تهران: دوران
شعاری نژاد، علی اکبر، (1364ش). فرهنگ علوم رفتاری، تهران: امیرکبیر
شعاری نژاد، علی اکبر، (1388ش). فلسفه جدید تربیت، تهران: اطلاعات
صادقی تهرانی، محمد، (1365ش). الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن، قم: انتشارات فرهنگ اسلامی
طباطبائی، محمدحسین، (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
طبرسی، فضل بن حسن،( 1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو
طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن، (1371ش). التبیان فی تفسیر القرآن، قم: موسسه النشر الاسلامی
طیّب، سید عبدالحسین، (1378ش). أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام
عاملى، ابراهیم، (1360ش). تفسیر عاملی، تهران: صدوق
عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، (1415ق). نور الثقلین، قم: اسماعیلیان
فائضی، علی؛ (1370ش). جایگاه روشهای تنبیه در تعلیم و تربیت، تهران: مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی
فخرالدین رازى، (1420ق). ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربى
فضل الله، سید محمد حسین، (1419ق). تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر
فیض کاشانى، ملا محسن، (1418ق). الأصفى فی تفسیرالقرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامى
فیومى، احمد بن محمد، (بی تا). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى،بی جا: بی نا
قرشى، سید على اکبر، (1371ش). قاموس قرآن، تهران: دارالکتب اسلامیه
قرشى، سید على اکبر، (1377ش). تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت
قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، (1368ش).کنزالدقائق و بحر الغرائب، تهران: وزارت ارشاد اسلامی
گنابادى، سلطان محمد، (1408ق). تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏‏
محمدی انویق، مجتبی و دیگران، (1395ش). «بررسی دعوت پیامبر اکرم (ص) بر اساس آیه 214 شعراءو 94 حجر»، مطالعات تفسیری، شماره 28
مصباح یزدی، محمد تقی، (1391ش).  فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، دوم، تهران: مدرسه
مصطفوی، حسن، (1368ش). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مطهری، مرتضی، (1367ش). تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: صدرا
مغنیه، محمد جواد، (1424ق). تفسیر الکاشف، تهران: دار الکتب الإسلامیة
نجفى خمینى، محمد جواد، (1398ق). تفسیر آسان، تهران: اسلامیه
نراقی، مهدی،( 1385ش).جامع السعادات، قم: قائم آل محمد
نوروزی، رضاعلی و دیگران، (1392ش). «درآمدی برآرای ابن سینا و جاحظ در باب اصول تربیت»، مجله معرفت، شماره 191
همت بناری، علی، (1390ش). «رابطه تعلیم وتربیت با تأکید بر دیدگاه اسلام»، اسلام و پژوهش های تربیتی وابسته به مؤسسه امام خمینی، شماره6
هوشیار، محمد باقر، (1327ش). اصول آموزش و پرورش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
وجدی سیس، فاطمه و دیگران، (1395 ش)، «تفسیر تطبیقی آیه سُکر»، مطالعات تفسیری،  شماره 25