نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

دیدگاه اخلاقی آقای مطهری حاصل تفسیر خاصی است که ایشان از متون دینی مرتبط با اخلاق دارد و نظریه بزرگواری روح را می‌توان مفهوم محوری این دیدگاه دانست. بر اساس این تفسیر توصیه‌های اخلاقی در آیات و احادیث نه با محوریت وعده بهشت یا وعید دوزخ، بلکه بیش از هرچیز حول محور کرامت و عزت نفس شکل گرفته است.  ایشان میان بزرگی و بزرگواری روح تمایز قائل می‌شود و دستیابی به هر یک را در گرو داشتن همت بلند، تلاش بسیار و تحمل سختی‌ها می‌داند. روح‌هایی که در مسیرهای مختلف از قبیل علم‌خواهی، ثروت‌اندوزی و جاه‌طلبی، همت بلندی دارند و هرگز از کوشش باز نمی‌ایستند، روح‌های بزرگ‌اند و روح‌هایی که این همت بلند را در مسیر فضائل اخلاقی دارند و روح خود را چنان بزرگ می‌دارند که از ایشان، جز کار نیک صادر نمی‌شود و بدی‌ها را موجب دنائت و پستی می‌دانند، روح‌های بزرگوارند. از نظر ایشان همه فضائل اخلاقی مطرح در آیات واحادیث را می‌توان به بزرگواری روح تحویل کرد و همه رذائل مطرح شده را می‌توان به پستی و دنائت روح برگرداند. هدف دراین مقاله تأمل در فهم و تفسیر دینی آقای مطهری از اخلاق و تلاش در جهت ارائه تصویری نظام‌مند از آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Religious Ethics in Motahhari's Thought

نویسنده [English]

  • Abdurrazzaq Hesamifar

religious ethics, dignity of soul, lofty aim, pedagogy, ethics, human virtues

چکیده [English]

Motahhari's religious view is originated from his special interpretation of religious texts related to ethics and the theory of dignity of soul can be regarded as the central concept of this view. According to this interpretation the axis of ethical advises in Quran verses and hadiths is the dignity of soul more than promising paradise or hill. He distinguishes the greatness of soul from its dignity. He says that to achieve each one of them it is necessary to try hard and to suffer intensities. The great souls are those who have lofty aim and continued effort in the way of getting knowledge or welfare or ambition. And the dignified souls are those who have the lofty aim in the realm of virtues and who dignify their souls to the extent that only the good acts are done by them and the bad acts are regarded as something produced by the lowness of soul. In his view, all virtues mentioned in Quran verses and hadiths can be reduced to the dignity of soul and all evils mentioned there can be reduced to the lowness of soul.  This article is a meditation in Motahhari's understanding of ethics and it tries to present a systematic picture of it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious ethics
  • dignity of soul
  • lofty aim
  • pedagogy
  • Ethics
  • human virtues
نهج البلاغه (1368)، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ دوم 1370.
آل بحرالعلوم، سیدمحمد تقی (1412ق) مقتل الحسین او واقعة الطف، تقدیم و تعلیق و اضافات: الحسین بن‌التقی آل بحرالعلوم، بیروت: دارالزهراء، الطبعة الثالثة.
ابن ماجه (9 -1428) سنن ابن ماجه، بیروت: دارالفکر.
الحر العاملی، محمد بن الحسن (1391) وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، المجلد الثانی عشر، التصحیح و التحقیق و التذییل: عبدالرحیم الربانی الشیرازی ، بیروت: دار احیاء التراث العربی، الطبعة الرابعة.
الحرانی، حسین بن شعبة (1373) تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه کمره ئی، کتاب‌فروشی اسلامیه، چاپ پنجم.
طباطبایی، سید محمد حسین (1363) تفسیر المیزان، جلد 13، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی با همکاری مرکز نشر فرهنگی رجاء و انتشارات امیر کبیر.
الطبری، محمد بن جریر (1387ق) تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، الجزء الخامس، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: روائع التراث العربی، الطبعة الرابعة.
غررالحکم و دررالکلم: مجموعه کلمات قصار حضرت علی (ع)، ترجمه محمد علی انصاری قمی، افست چاپ سنگی، بی نا، بی تا.
القزوینی، محمد حسن(1380) کشف الغطاء عن وجوه مراسم الاهتداء (فی علم الاخلاق)، تحقیق: محسن الاحمدی، الحوزة العلمیة بمدینة قزوین.
گیلانی، عبدالرزاق (1360) مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، شرح فارسی: سید جلال الدین محدث (ارموی)، تهران: کتابخانه صدوق، چاپ دوم.
المجلسی، محمد باقر (1369) بحار الانوار، جلد 44، تهران: المکتبة الاسلامیة، چاپ دوم.
مطهری، مرتضی (1369الف) فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات ملاصدرا.
مطهری، مرتضی (1369ب) تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا
مطهری، مرتضی (1372) مجموعه آثار(جلد 1)(جلد اول از بخش اصول عقاید) عدل الهی، انسان و سرنوشت، علل گرایش به مادیگری، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1377) مجموعه آثار(جلد17) ح‍م‍اس‍ه‌ ح‍س‍ی‍ن‍ی (1و2)، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1379 الف) یادداشتهای استاد مطهری، جلد اول: حرف الف، تهران: صدرا .
مطهری، مرتضی (1379 ب) یادداشتهای استاد مطهری، جلد دوم: حروف ب، پ، ت، ج، تهران: صدرا
مطهری، مرتضی (1380) یادداشتهای استاد مطهری، ج چهارم: حروف د، ر، ز، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1381) مجموعه آثار(جلد21): (جلد سوم از بخش فقه و حقوق) اسلام و نیازهای زمان(1و2) اسلام و نیازهای جهان امروز، قوانین اسلام در مقایسه با توسعه و تحول دنیای جدید، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1386) مجموعه آثار(جلد23) ع‍رف‍ان‌، ان‍س‍ان‌ ک‍ام‍ل‌، ع‍رف‍ان‌ ح‍اف‍ظ، آزادی‌ م‍ع‍ن‍وی‌، ت‍ق‍وا، اح‍ت‍رام‌ ح‍ق‍وق‌ و ت‍ح‍ق‍ی‍ر دن‍ی‍ا، ش‍دائ‍د و گ‍رف‍ت‍اری‍ه‍ا، ف‍وائ‍د و آث‍ار ای‍م‍ان‌، ع‍ق‍ل‌ و دل‌، دع‍ا، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1387الف) مجموعه آثار(جلد26) ش‍ن‍اخ‍ت‌ ق‍رآن‌، ت‍ف‍س‍ی‍ر س‍وره‌ه‍ای‌ ح‍م‍د، ق‍س‍م‍ت‍ی‌ از ب‍ق‍ره‌، ان‍ف‍ال‌، ت‍وب‍ه‌، ن‍ور، زخ‍رف‌، دخ‍ان‌، ج‍اث‍ی‍ه‌، ف‍ت‍ح‌، ق‍م‍ر، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1387ب) یادداشتهای استاد مطهری، جلد یازدهم (جلد چهارم از بخش موضوعی) انقلاب حقیقی، فطرت، فلسفه اخلاق، عرفان، عشق، زن، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1392) آزادی معنوی، چاپ شصت و یکم، تهران: انتشارات صدرا.
الموسوی المقرم، عبدالرزاق (1399ق) مقتل الحسین، قدم له محمد حسین المقرم، بیروت: دار الکتاب الاسلامی، الطبعة الخامسة.
وهج الفصاحه فی ادب النبی: خطب، رسائل، مواعظ، حکم، امثال، وصایا (1408ق)، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (ابن واضح یعقوبی) (1374) تاریخ یعقوبی، جلد دوم، ترجمه: محمد ابراهیم آیتی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ هفتم.