نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• شاکر لوائی ¹
• طیبه رضایی ره ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی

² کارشناس ارشد دانشگاه خوارزمی

چکیده

برهان وجوب و امکان را فارابی ابداع و ابن‌سینا به کمال رساند. برهان فارابی مبتنی بر امتناع تسلسل است؛ اما ابن‌سینا در ضمن برهانِ خویش به ابطال تسلسل می‌پردازد. بنابراین، پذیرش برهان سینوی منوط به پذیرش استحاله تسلسل به عنوان یک اصل نیست و این یکی از تفاوت‌های برهان سینوی با برهان وجوب و امکان فارابی است. اگرچه ابن‌سینا در اشارات مدعی فراتر از این نوآوری است و می‌گوید تقریر اشارات، وجود واجب را حتی با فرض جواز تسلسل اثبات می‌کند، اما به نظر می‌رسد اولاً، برهان وجوب و امکان ابن‌سینا در اشارات، برخلاف ادعای او و تصور رایج، امتیاز چشم‌گیری نسبت به تقریر‌های این برهان در مبدأ و معاد و نجات ندارد و ثانیاً، این ادعای او در مورد هیچ‌یک از تقریرهایش صدق نمی‌کند.
یکی دیگر از ایراد‌های برهان سینوی نادرستیِ مبنای او در بابِ نیاز معلول به علّت است.
در عین حال، نقدِ «ممکن الوجود نبودنِ سلسله‌ ممکنات» را نیز نمی‌توان از ملاصدرا پذیرفت؛ زیرا  اوّلاً فرضِ مساوقت وحدت و وجود که استدلال او مبتنی بر آن است، نمی‌تواند حد وسط قرار گیرد و ثانیاً این نقد  با نظریه او در باب وحدت حقیقی عالم ناسازگار است.

کلیدواژه‌ها

• کلیدواژه: برهان وجوب و امکان
• امتناع تسلسل
• واجب‌الوجود
• امکان ذاتی
• ابن‌سینا
• ملاصدرا

عنوان مقاله [English]

A Critical Analysis of Avicenna's Argument from Contingency and Mulla Sadra's Objection to It

نویسندگان [English]

• Shaker Lavaei ¹
• Tayebe Rezaei Rah ²

¹

²

چکیده [English]

The argument from contingency which was first put forward by Al-Farabi, was subsequently developed by Avicenna. Al-Farabi's argument is based on the impossibility of an infinite regres, but Avicenna proves this imopssibility  during his argument. So, to accept the Avicennian argument one doesn’t need to accept the impossibility of an infinite regres in advanced. This is one of the differences between Al-Farabi's and Avicenna's argument from contingency. Although Avicenna claims to have brought a greater innovation in Al-Isharat, and he maintains that this argument proves the existence of the necessary being even with the possibility of an infinite regress, his claim seems unjustified, since first, in contrast to Avicenna's claim and what is commonly believed, there is no crucial distinction between Avicenna's argument from contingency in Al-Isharat and the ones mentioned in Al-Mabdaa- wa-Al-maad and Al-Nijat. And  second, his claim is not true about any of his arguments.
 Another major flaw in Avicennian argument is his stance on the criterion of the need for a cause.
On the other hand, Mulla sadra's objection to this argument is not acceptable as well. He says contrary to Avicenna's claim, the chain of contingent things is not a contingent being. But Mulla sadra's argument has two problems. First, it's based on the premise that "existence is coextensive with unity" which can not be used as the middle term of an argument. Second, this objection is in conflict with his theory of the real unity of the universe.

کلیدواژه‌ها [English]

• Key words: the argument from contingency
• impossibility of an infinite regress
• necessary being
• essential possibility
• Avicenna
• Mulla Sadra