نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه دانشگاه امام خمینی

2 کارشناس‌ارشد فلسفۀ دین

چکیده

چکیده
با پیدایش نهضت علمی و پیشرفت علوم تجربی، چالش‎های فراوانی میان علم و دین پدید آمده و دیدگاه‎های متفاوتی دربارۀ نسبت میان آن دو ارائه شده ‎است. علاوه بر دیدگاه تعارض (conflict) که علم و دین را دو امر ناسازگار می‎انگارد، دیدگاه‎های دیگری نیز در تبیین این رابطه ارائه شده‎ است که ازجمله می‎توان به دیدگاه تمایز (contrast)، دیدگاه تلاقی (contact) و دیدگاه تأیید (confirmation) اشاره کرد. مرتضی مطهری و مهدی بازرگان، به عنوان دو اندیشمند مسلمان با دو رویکرد متفاوت، در نشان‎دادن عدم تعارض میان علم و دین اهتمام داشته‎اند. مطهری با تحلیل پیش‎فرض‎های فلسفی، در پی حل تعارضات ادعاشده میان علم و دین است. او دین را مؤید علم دانسته و انسان را نیازمند هر دو می‌داند. بازرگان با استفاده از یافته‎های علوم تجربی، سعی در توجیه علمی آموزه‌های دینی داشته و می‎کوشد آن‌ها را مطابق دستاوردهای علمی نشان دهد. به باور او، علم و دین دارای دستاوردهای مشابه‎اند. آرای بازرگان دربارۀ رابطۀ علم و دین در اواخر عمرش تغییر کرده و به دیدگاه تمایز گرایش پیدا‎کرده ‎است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Ideas of Motahhari and Bazargan on the Relationship between Religion and Science

نویسندگان [English]

  • Mohammadsadiq zahedi 1
  • Sayyed Ahmad Samareh Hashemi 2

چکیده [English]

With the emergence of the scientific movement and the development of natural sciences, science and religion have faced many challenges in their relationship, and different viewpoints have been set forth on how they are related. In addition to conflict theory, which believes that religion and sciences are contradictory, there are other theories on the relationship between the two such as contrast, contact, and confirmation theories. Morteza Motahhari and Mehdi Bazargan as two Muslim thinkers with two different approaches have tried to show that there is no conflict between religion and science.
Motahhari tries to solve the so-called conflicts by referring to philosophical presuppositions. He believes that religion confirms scientific developments and humans need both religion and science. On the other hand, Bazargan uses scientific data to show that religion and science correspond to each other and religion is in conformity to science. Indeed, he believes that science and religion have similar accomplishments. Bazargan’s ideas on the relation between religion and science became more oriented to contrast theory in the final years of his life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Science and Religion
  • Conflict between Science and Religion
  • Motahhari
  • Bazargan
منابع
باربور، ایان (1362). علم و دین، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
بازرگان، مهدی (1336). عشق و پرستش، تهران: کانون نشر پژوهش‎های اسلامی.
بازرگان، مهدی (1338). راه طیشده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی (1343). مطهرات در اسلام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی (1352). دین و تمدن، تهران: بعثت.
بازرگان، مهدی (1353). باد و باران در قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
بازرگان، مهدی (1356). توحید، طبیعت، تکامل، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بازرگان، مهدی (1362). گمراهان، تهران: نهضت آزادی ایران.
بازرگان، مهدی (1377). آخرت و خدا هدف بعثت انبیا، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
بازرگان، مهدی (1379 الف). مجموعه آثار ـ ذرۀ بیانتها، ج 1، تهران: قلم.
بازرگان، مهدی (1379 ب). مجموعه آثار ـ راه طیشده، ج 1، تهران: قلم.
بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان (1384). بازرگان؛ راه پاک: مجموعه مقالات همایش علمی فرهنگی بزرگداشت مهندس بازرگان، تهران: کویر.
مطهری، مرتضی (1377 الف). مجموعه آثار ـ اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 6، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377 ب). مجموعه آثار ـ انسان و ایمان، ج 2، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377 ج). مجموعه آثار ـ توحید و تکامل، ج 13، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377 د). مجموعه آثار ـ علل گرایش به مادیگری، ج 1، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377 هـ). مجموعه آثار ـ مقالات فلسفی، ج 13، قم: صدرا.
نراقی، آرش (1373). «بازرگان و مسئلۀ علم و دین»، کیان، ش 23.
هات، جان اف (1385). علم و دین از تعارض تا گفتگو، ترجمۀ بتول نجفی، قم: طه.
 
Dawkins, Richard (1995). River out of Eden, New York: Basic Books.
Dennett, Daniel (1995). Darwin’s Dangerous Idea, New York: Simon and Schuster.
Gould, S. J. (1999). Rocks of Ages: Science and Religion in the fullness of life, Michigan: Ballantine Books.
Lonergan, Bernard (1970). Insight: A study of Human Understanding, New York: Philosophical Library.
Peters, Ted (ed.) (1989). Cosmos as Creation: Theology and Science in Consonance, Nashville: Abingdon Press.
Stace, W. T. (1952). Time and Eternity: an Essay in the Philosophy of Religion, Princeton: Princeton University Press.