نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه خوارزمی

چکیده

چکیده
تحقیق حاضر به بررسی سه نمونه از ادعاهای تعارض قرآن و علم می‎پردازد. ساکن‎انگاشتن زمین، ریزش تگرگ از کوه‎هایی در آسمان و اختصاص علم به جنین به خداوند، در زمرۀ مصادیقی هستند که مدعیان تعارض قرآن و علم ـ ‎از جمله «کامل نجّار» در کتاب قرائۀ منهجیه للاسلامـ بدان‎ها استشهاد جسته‎اند. مقالۀ حاضر بر آن است تا با بازکاوی آیات مربوط بدین سه موضوع و عرضۀ مدالیل آنها به دانش تجربی، ناتمام‎بودن ادعای تعارض را مدلّل و آشکار سازد. بدین‎سان بیان‎ خواهد‎شد که از عدم تصریح به حرکت زمین در قرآن، نمی‎توان ساکن‎انگاری زمین را نتیجه گرفت و وصف «قرار» برای زمین نیز صرفاً دالّ بر سکون عرفی است. به همین‎سان، نفی «زوال» از «ارض» در قرآن، بیانگر حفظ زمین از حرکتی است که به دگرگونی و نابودی بینجامد (نه حفظ آن از مطلق حرکت).
دربارۀ ریزش تگرگ از کوه هم بیان‎ خواهد‎شد که مراد از تعبیر «جبال فیها مِن بَرد»، کوه‎هایی از ابرهای یخ‎گون هستند که در آسمان‎اند و بر وفق دانش هواشناسی نیز ابرهای بسیار سرد و یخ‎گون خاستگاه بارش‎های گوناگون‎اند.
دربارۀ علم به جنین هم، تعبیر «و یَعلمُ ما فِی الاَرحام»، صرفاً دانش همه‎جانبه و مطلق دربارۀ جنین را به خداوند منحصر می‎گرداند و این امر با شناخت برخی خصوصیات جنین از سوی انسان‎ها منافاتی ندارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of Three Samples of Asserted Conflicts between the Qur’an and Science

نویسنده [English]

  • Rouhollah Najafi

چکیده [English]

Abstract
The present research studies three samples of asserted conflicts between the Qur’an and science. Assuming the earth to be motionless, falling hails from mountains in the sky and pertaining science about fetus to God are among instances referred by claimants of conflict between the Qur’an and science such as Kāmil Najjār in the book “Qirā’at Munhajjīah lil-Islam”. The present article attempts to reveal the flaws in the said claims by analyzing the verses related to these three topics and providing reasons by empirical knowledge. So, the paper states that it cannot be inferred from the lack of explicit referral to the movement that the Qur’an assumes it to be motionless. Also attribution of qarār (fixity) to the earth is solely evidence of common immovability. Similarly, denial of zawāl (destruction) for arz (Earth) in Qur’an describes protection of the earth from the movement that leads to transformation and destruction, not preserving it from absolute movement.
As regards the falling hail from the mountains, the comment jibāl fi ha men barad (mountains containing ice in them) refers to the mountains of ice clouds in the sky. Also, according to meteorology, cold and ice clouds are the origin of various rainfalls.
As for the science about the fetus, the phrase wa ya’lam mā fel arhām ([He] knows what is in the wombs of mothers) solely considers the comprehensive and absolute knowledge of embryology to be excusive to God. This is not incompatible with the fact that humans know about some characteristics of the fetus.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: the relation between Qur’an and science
  • Qur’anic questions
  • infallibility of the Qur’an
  • the Earth’s movement in the Qur’an
  • hail in the Qur’an
  • mountain in the Quran
  • embryology in the Qur’an
منابع
ابن‎جوزی، عبدالرحمن‎بن‎علی (1431ق). زاد المسیر فی علم التفسیر، بیروت: دارالفکر.
ابن‎عاشور، محمد‎الطاهر (1420ق). التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسۀ التاریخ العربی.
ابن‎منظور، محمّدبن‎مکرم (بی‎تا). لسانالعرب، بیروت: دار صادر.
ابوالفتوح رازی، حسین‎بن‎علی (1366). روضالجنان و روحالجنان، مشهد بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
آلوسی، شهاب‎الدین محمود (1417ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالفکر.
بازرگان، مهدی (1344). باد و باران در قرآن، قم: مؤسسۀ مطبوعاتی دارالفکر.
ترجمۀ تفسیر طبری (1343). تصحیح‎ حبیب یغمایی، تهران: توس.
خرمشاهی، بهاءالدین (1374). «بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن کریم»، بیّنات، ش 5.
الخطیب، عبداللطیف (1422ق). معجم القراءات، دمشق: دار سعدالدین.
خلیل‎بن‎احمد فراهیدی (1414ق). [ترتیب] کتاب العین، ترتیب و تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: اسوه.
راغب اصفهانی، حسین‎بن‎محمد (1426ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
رودس، رادنی؛ و ریچارد فلانزر (1384). فیزیولوژی بدن انسان، ترجمۀ حمید علمی غروی و حسین دانش‌فر، تهران: مدرسه.
سورآبادی، عتیق‎بن‎محمد (1381). تفسیر سورآبادی، تهران: فرهنگ نشر نو.
سید رضی، محمد‎بن‎حسین (1380). نهجالبلاغه، ترجمۀ محمد دشتی، قم: مشهور.
شبّر، سید عبدالله (1425). تفسیر القرآن الکریم، قم: دارالهجره.
شوکانی، محمدبن‎علی (بی‎تا). فتحالقدیر، بیروت: دارالمعرفه.
صادقی تهرانی، محمد (1397ق). الفرقان فی تفسیرالقرآن، بیروت: مؤسسۀ الوفاء.
طباطبایی، محمدحسین (1392ق). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
طبرسی، فضل‎بن‎حسن (1388). مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسۀ ال‍ن‍ش‍ر الاس‍لام‍ی‌.
طبری، محمد‎بن‎جریر (1415). جامعالبیان عن تأویل آیات القرآن، بیروت: دارالفکر.
فخر رازی، محمدبن‎عمر (بی‎تا‎). التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
فشارکی، پریدخت (1356). جغرافیای اقلیمی، تهران: چاپخانۀ دانشگاه تربیت معلّم.
فضایی، یوسف (1356). پیدایش انسان و آغاز شهرنشینی، تهران: امیرکبیر.
قطب، سیّد (1391). فی ظلال القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مباشری، محمدرضا (1379). آشنایی با فیزیک هوا، مشهد: شرکت به‎نشر.
مقاتل‎بن‎سلیمان (1424ق). تفسیر مقاتل، بیروت: دار الکتب العلمیه.
نجّار، کامل (1425). قرائه منهجیه للاسلام، طرابلس: تاله للطباعه و النشر.