نوع مقاله : مروری

نویسنده

استادیار گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی تهران

10.30465/srs.2025.51070.2194

چکیده

ارائه مدلی منطقی و نظامند برپایه مجموعه الزامات روش شناختی تولید علم دینی به مثابه مهم ترین و اساسی ترین پیش نیاز و گام پیشران تولید علوم انسانی اسلامی نیازمند ارزیابی روش شناختی و جرح و تعدیل الگوهای علم دینی است. این پژوهش با تأکید بر نیازهای معرفتی، فرهنگی و اخلاقی در تولید علم دینی، تلاش کرده تا به شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی مدل پاد بپردازد. نگرش نو به مقوله اجتهاد وعرضه اجتهادی دانش دینی در چارچوبی پارادایمی، تمایز میان بخش فراپارادایمی از پارادیمی و توجه به مبانی نظری لازم در روش شناسی تولید علم و... از مهم ترین وجوه امتیاز مدل پاد و انحصار گرایی روش شناختی، ابهام در جایگاه تجربه در روش شناسی پارادایمیک مدل پاد، ، ابهام در امتیاز روش شناختی این مدل بر رویکردهای تلفیقی روشی،عدم اعتبار معرفت شناختی عام، عدم کارآمدی لازم در تعامل با پارادایم های رقیب و... از مهم ترین جنبه های ابهام و محدویت های این مدل است. در عین حال این دیدگاه به سبب پرداختن به اکثریت مولفه های روش شناختی در تولید علم دینی ظرفیت های لازم روش شناختی تولیدعلم دینی را دارامی باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Methodological analysis and evaluation of the ijtihad paradigm of religious knowledge (paradise) in the production of Islamic humanities

نویسنده [English]

  • marzieh abdoli masinan

Assistant Professor, Department of Education, Faculty of Medicine, Tehran University of Medical Sciences

چکیده [English]

Presenting a logical and systematic model based on a set of epistemological requirements for generating religious knowledge as the most important and fundamental prerequisite and driving step for the production of Islamic humanities requires a methodological evaluation and adjustment of the patterns of religious knowledge. This research, emphasizing the cognitive, cultural, and ethical needs in the production of religious knowledge, has attempted to descriptively and analytically examine the Pad model. A new perspective on the concept of ijtihad and the ijtihadic offering of religious knowledge within a paradigmatic framework, the distinction between the hyper-paradigmatic and paradigmatic aspects, and attention to the necessary theoretical foundations in the methodology of knowledge production are among the most important features of the Pad model. Additionally, issues such as methodological exclusivity, ambiguity regarding the role of experience in the paradigmatic methodology of the Pad model, uncertainties about the methodological advantages of this model over integrative approaches, the lack of general epistemological validity, and insufficient effectiveness in engaging with competing paradigms represent significant ambiguities and limitations of this model. Nevertheless, this perspective, by addressing the majority of the epistemological components in the production of religious knowledge, has the necessary methodological capacities for the production of religious knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paradigm
  • Ijtihad approach
  • Islamic humanities. The Ijtihad paradigm of religious knowledge
  • antithesis
  • methodology
  1. ایمان، محمدتقی و احمد کلاته ساداتی، 1392،روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  2. بستان، حسین، گامی به سوی علم دینی (2) ، 1391،چ3، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  3. بلیکی، نورمن، 1395، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
  4. جوادی آملی، عبدالله، 1386، منزلت‌ عقل در هندسة معرفت دینی، تنظیم احمد واعظی، چ2،قم، مرکز نشر اسراء.
  5. --------------، 1389،«ویژگی‌های فلسفه و نسبت آن با علوم»، فصلنامه اسراء، ش 5.
  6. خسروپناه، عبدالحسین،1393، در جستجوی علوم انسانی اسلامی ، قم، دفتر نشر معارف.
  7. حسنی، سید حمیدرضا و مهدی علی‌پور، 1394،پارادایم اجتهادی دانش دینی «پاد»،چ3، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  8. ------------------،«روش‌شناسی‌ اجتهادی‌ و اعتبار سنجی معرفتی آن»، 1386،روش‌شناسی علوم‌ انسانی‌ (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه)، ش 50، سال سیزدهم، بهار .
  9. -------------، «درنگی در معناشناسی و ماهیت‌شناسی تحلیلی واژة [پارادایم]»، 1390،روش‌شناسی علوم انسانی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دوره 16، شماره 63، تابستان .
  10. حسنی، حمیدرضا و مهدی علیپور و سید محمدتقی موحدی ابطحی،1390، علم دینی، دیدگاه‌ها و ملاحظات، قم، سبحان.
  11. شریفی، احمدحسین، 1399، نظریه پردازی اسلامی در علوم انسانی، قم، آفتاب توسعه.
  12. عبدلی، مرضیه و روح الله شاکری زواردهی، بررسی تطبیقی مبانی انسان شناختی علوم انسانی غربی با اسلامی،1398، فلسفه دین، سال شانزدهم، شماره 2، تابستان .
  13. عبدلی، مرضیه و عبدالحسین خسروپناه،1398، بررسی مبانی انسان شناختی و اقتضائات روش شناختی آن، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 23، شماره 2، تابستان .
  14. علی‌تبار فیروز جایی، رمضان، 1395،علم دینی ماهیت و روش‌شناسی، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  15. موحد ابطحی، سید محمدتقی، «نقدو بررسی کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی»، 1396، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 2، خرداد و تیر .
  16. Neuman, W. L. (1997). Social Research Methods. Qualtitative and Quantitative Approaches. London: Allyn and Bacon