داود معماری؛ میثم اکبرزاده
چکیده
گوناگونی وتنوع آدمیان در دین‌ورزی واقعیتی انکارناپذیر است؛ اما تعلیل وتوجیه آن در نزد عالمان دینی، عارفان، فیلسوفان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان دین، معرکه آراء بوده است. برخی آن پدیده را یکسره معلل به عوامل غیرمعرفتی و برخی نیز آن را مدلل به عوامل معرفتی دانسته‌اند. لازمه کلامی اولی، پلورالیسم و لازمه کلامی دومی، انحصارگرایی ...
بیشتر
گوناگونی وتنوع آدمیان در دین‌ورزی واقعیتی انکارناپذیر است؛ اما تعلیل وتوجیه آن در نزد عالمان دینی، عارفان، فیلسوفان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان دین، معرکه آراء بوده است. برخی آن پدیده را یکسره معلل به عوامل غیرمعرفتی و برخی نیز آن را مدلل به عوامل معرفتی دانسته‌اند. لازمه کلامی اولی، پلورالیسم و لازمه کلامی دومی، انحصارگرایی است. این نوشتار با عرضه گونه شناسیهای قرآنی و روایی و تعلیل های فلسفی، کلامی، عرفانی و فقهی عالمان مسلمان از دین ورزی وتعلیل آنها به نظریه پیشنهادی و مختار خویش یعنی «اختیار در محدوده شاکله» میرسد که لازمه کلامی آن، نه پلورالیسم و نه انحصارگرایی، بلکه شمولگرایی خواهد بود. تامل در گونه شناسیهای ارائه شده نشان میدهد که نگاه مذهبی در دستهبندی انسانها خنثی نیست، بلکه ارزشی، جهتدار و در یک الگوی سهوجهی مبتنی بر ادراک، ایمان و اخلاق قابل تبیین است.
