مجتبی زروانی؛ افسانه فلاح نژاد دلیوندانی
چکیده
گنوستیسیزم جریان فکری برجستهای است که در سده دوم میلادی وارد جهان فکری یهودی- مسیحی شد و چالشهای فکری مهمی را در حوزۀ الهیات یهودی- مسیحی پدید آورد. این چالشها منجر به بررسی خاستگاه و ریشۀ اندیشههای گنوسی شد و نظریههای مختلفی را به دنبال داشت. یکی از این نظریهها خاستگاه کیش گنوسی را یهودیت میداند. از یک سو استفادۀ گنوسیها ...
بیشتر
گنوستیسیزم جریان فکری برجستهای است که در سده دوم میلادی وارد جهان فکری یهودی- مسیحی شد و چالشهای فکری مهمی را در حوزۀ الهیات یهودی- مسیحی پدید آورد. این چالشها منجر به بررسی خاستگاه و ریشۀ اندیشههای گنوسی شد و نظریههای مختلفی را به دنبال داشت. یکی از این نظریهها خاستگاه کیش گنوسی را یهودیت میداند. از یک سو استفادۀ گنوسیها از مضامین و حتی واژگان و اصطلاحات عهد عتیق، نشان از عناصر یهودی در این تفکر دارد و از سویی دیگر، یهودی دانستن خاستگاه آیین گنوسی، با گرایش ضدیهودیِ شدید نظامهای برجسته گنوسیِ سازگار نیست. بررسی آموزههای یهودی و مقایسه آن با ایدههای محوری تفکر گنوسی مانند «معنا و حقیقت معرفت (گنوسیس)»، «مفهوم نجات غایی» و «وحدت خدا و عارف»، ادعای خاستگاه یهودیِ تفکر گنوسی را مخدوش میسازد و با توجه به فقدان همگرائی در این مباحث مهم و بنیادین، یهودی دانستن کیش گنوسی منتفی است. این مقاله با رویکردی تحلیلی–انتقادی و با روش تحلیل محتوا به بررسی احتمال خاستگاه یهودی کیش گنوسی پرداخته است.