نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات و اداین دانشگاه شهید بهشتی

2 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه قم

3 کارشناس ارشد کلام اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه قم

چکیده

علم کلام از دانشهایی دینی است که سرگذشت یکنواختی نداشته است. اگر شماری به وجوب فراگیری و اشتغال به آن رأی داده اند، کسانی هم در تحریم پرداختن به آن از هیچ تلاشی دریغ نکردند. اهل حدیث علاوه بر تمسک به دلایل متعدد بر این تحریم، پیامدهایی را برای نادرستی اشتغال به این علم ذکر کرده اند، که درباره هر دانش دیگری هم مطرح شود، باید از پرداختن به آن خودداری کرد. پرسش نوشتار حاضر آن است که اهل حدیث با تمسک به چه پیامدها و لوازم معرفت شناختی و روش شناختی با اشتغال به علم کلام مخالفت کرده اند؟ تا چه مقدار می توان با لازمه بودن امور مزبور همراه شد و تمسک به این قبیل امور چگونه می تواند وجهی برای مخالفت با علم کلام فراهم آورد؟ دستاورد نوشتار حاضر آن است که تلاش مخالفان علم کلام در تمسک به این پیامدها متکلمان را متوجه هشدارهایی می سازد که اگر مسیر پرداختن به این علم را به درستی سپری نکنند، چه تهدیداتی در کمین آنها خواهد بود. البته این پیامدها نه متوجه ذات علم کلامند و نه هیچ اختصاصی به علم کلام دارند. اندیشمندان هر علمی اگر به این قبیل پیامدها التفات نداشته باشند و یا به شیوه درست اشتغال به یک علم ملتزم نباشند در معرض چنین پیامدهایی هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Hadith scholars and the consequences of dealing with theology (Study of epistemological and methodological consequences)

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Noei 1
  • Aabas Izadpanah 2
  • shareat Aghajari 3

1 Assistant Professor Department of Islamic Studies, Faculty of Theology and Religions, Shahid Beheshti University

2 Assistant Professor Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology, Qom University

3 qom. ac.irMaster of Islamic Theology, Faculty of Theology, Qom University

چکیده [English]

Hadith scholars and the consequences of dealing with theology
(Study of epistemological and methodological consequences)
Theology is a religious science that has not had a uniform history. Some believe it is necessary to address it. Some also oppose addressing it. Scholars of hadith have given several reasons for this opposition. They also enumerated the wrong consequences for addressing this knowledge. Those consequences for any other knowledge should be avoided. The question of the present article is that which epistemological and methodological consequences have the scholars of hadith considered for theology? Does theology really have such consequences? It seems that this effort of the scholars of hadith only makes the scholars of theology aware of some dangers that they may face when dealing with this science. And of course, these dangers are not specific to theology, and anyone who does not follow the correct conditions for research in a science may be caught in such errors. Theologians have also paid attention to these consequences and have tried to avoid getting caught up in them. Even if one of the theologians has made a mistake, it cannot be said that theology should be abandoned.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scholars of Hadith
  • Theology
  • Epistemological consequences
  • Methodological consequences
  • Theologians
قرآن کریم.
ابن ابی العز الحنفی (۲۰۰۵)، شرح العقیدة الطحاویة، بغداد: دار الکتاب.
ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (1425 ق)، شرح العقیدة الإصفهانیة، بیروت: المکتبة العصریة.
ابن‌جوزی، عبدالرحمان بن علی (1421 ق)، تلبیس ابلیس، بیروت: دار الفکر.
ابن‌عماد حنبلی، ابوالفلاح عبدالحی (1406 ق)، شذرات الذهب، بیروت: دار ابن کثیر.
ابن‌قدامة مقدسی، موفق‌الدین (۱۴۱۰ ق)، تحریم النظر فی کتب الکلام، ریاض: دار عالم الکتب.
ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر (1415 ق)، شرح القصیدة النونیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابوحیان التوحیدی، علی بن محمد بن عباس (۱۹۲۹)، المقابسات، مصر: المکتبة البحاریة.
اخوان‌الصفا (1412 ق)، رسائل إخوان الصفا و خلان الوفاء، بیروت: الدار الاسلامیة.
انصاری هروی، خواجه عبدالله‌ (۱۴۱۸ ق)، ذم الکلام، مدینه: مکتبة العلوم و الحکم.
برنج‌کار، رضا (۱۳۹۱)، روششناسی علم کلام، قم: دار الحدیث،.
تفتازانی، سعدالدین (1409 ق)، شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
جرجانی، علی بن محمد‌ (۱۳۲۵ ق)، شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
جرجانی، علی بن محمد (۱۴۱۲ ق)، التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد‌ (1413 ق)، تاریخ الإسلام، بیروت: دار الکتاب العربی.
ذهبی، شمس‌الدین محمد بن احمد (1427 ق)، سیر أعلام النبلاء، قاهره: دار الحدیث.
سبحانی، جعفر (بی‏تا)، بحوث فی الملل و النحل، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
سبحانی، جعفر (۱۴۲۵ ق)، رسایل و مقالات، قم: مؤسسۀ امام صادق علیه‌السلام.
سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا)، صون المنطق و الکلام، قاهره: مجمع البحوث الاسلامیه.
شاطبی، ابواسحاق (۱۴۲۰ ق)، الاعتصام، بیروت: دار المعرفه.
شعرانی، ابوالحسن (۱۳۸۸)، [تعلیقه بر] شرح اصول کافی ملاصالح مازندرانی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۳۸۷)، تفسیر القران الکریم، قم: بیدار.
طباطبایی، محمدحسین (۱۴۱۲ ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعۀ مدرسین.
طبرسی، ابومنصور احمد (۱۴۰۳ ق)، الاحتجاج، مشهد: المرتضی.
طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۲)، مجمع البیان‌، تهران: ناصرخسرو.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420 ق)، التفسیر الکبیر، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قاری هروی، ملا علی (۱۴۲۸ ق)‌، شرح کتاب الفقه الاکبر، بیروت: دار الکتب العلمیه.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (۱۴۰۴ ق)، بحار الانوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مقری، عبدالرحمان بن احمد (۱۴۱۷ ق)، احادیث فی ذم الکلام، ریاض: دار اطلس للنشر و التوزیع.
میبدی، رشیدالدین (۱۳۷۱)، تفسیر کشف الاسرار، تهران: امیرکبیر.