نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الاهیات دانشگاه شیراز

2 استاد‌یار بخش فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز

3 کارشناس گروه علوم زیستی - دانشکده علوم - دانشگاه کردستان - سنندج- ایران

چکیده

در طول تاریخ ِجوامع دینی، سرنوشت علوم به ویژه علوم عقلی همواره به به دست آموزه‌های إلاهیاتی آن جامعه بوده است از این نظر بررسی نحوه تعامل علوم به ویژه علوم عقلی با دین به معنای آموزه‌های إلاهیاتی دارای اهمیت است؛ اثر پیش رو که پژوهشی با رویکرد تاریخی است ضمن توصیف و تحلیل آراء مورخان درباره چگونگی تعامل علم و دین در دوره ماقبل تاریخ، یونان باستان و قرون وسطی در جهان مسیحیت و اسلام به این نتیجه می‌رسد که علم و دین در طول تاریخ همواره نسبت‌های پویا، دو طرفه‌ و گوناگونی با یکدیگر داشته‌اند با این همه از زمان شکل گیری علوم، چه در یونان باستان و چه در قرون وسطی در عالم اسلام و مسیحیت همواره بین بخشی از آموزه‌های علوم به ویژه علوم عقلی با مواضع إلاهیاتی برخی از مذاهب دینی نوعی ناسازگاری وجود داشته است؛ با اینکه مسیحیت و اسلام هر دو در ابتدای ظهورشان سبب رشد علوم بودند و علوم- علوم عقلی- نیز روش لازم را برای تبیین تعالیم دینی در اختیار إلاهیدانان می‌گذاشت اما همواره نوعی ناسازگاری بین ‌ساختار ذهنی - روانی مفسران آموزه‌های دینی و یافته-های علوم عقلی وجود داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The relationship between science and religion throughout history (Pre-Renaissance period with emphasis on Islam and Christianity)

نویسندگان [English]

  • zahra kalhor 1
  • Alireza farsinegad 2
  • kambiz kalhor 3

1 PhD student of Islamic philosophy and theology, Shiraz University School of Theology

2 Assistant Professor of Philosophy and Islamic Theology, Shiraz University

3 Department of Biological Science, Faculty of Science, University of Kordestan, Sanandaj, Iran.

چکیده [English]

Throughout the history of religious societies, the fate of the sciences, especially rational knowledge has always been at the hands of the theological doctrine of that society. In this research, we used a historical approach to describe and analyze the views of historians on how science and religion interacted in prehistoric times, ancient Greece, and the Middle Ages in the world of Christianity and Islam concludes that science and religion have had dynamic, two-way and diverse relationships with each other. However, since the formation of science, there was always a conflict between theological doctrine and science, especially rational knowledge, both in ancient Greece and the world of Islam and Christianity in the Middle Ages; Although Christianity and Islam both at the beginning of their emergence, led to the growth of science And science itself - the rational Knowledge specifically - also provided the required methods for explaining religious doctrine to Muslim and Christian theologians, but there has always been a kind of incompatibility between the mental­–­psychological structure of the interpreters of religious doctrine, and the findings of rational knowledge.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • pre-Renaissance period
  • Christianity
  • the relationship between science and religion
آربری، جان آرتور (1358)، عقل و وحی در اسلام، ترجمۀ حسن جوادی، تهران: امیرکبیر.
ابن‌فارس، احمد (1404 ق)، معجم مقاییس اللغة، تصحیح عبدالسلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1414‏ ق)،‏ لسان العرب، تصحیح جمال‌الدین میر‌‌دامادى، ‏بیروت: دار الفکر، دار صادر.
ابن‌‌سینا، حسین بن عبدالله ‌‌(1326‌‌‏)، تسع رسائل فى الحکمة و الطبیعیات‏، قاهره:‏ دار العرب‏.
پترسون، مایکل و دیگران (1389)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
دامپی‌‌یر، ویلیام سیسیل (1371)، تاریخ علم، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، تهران: سمت.
راشد، رشدی و دیگران (1391)، فلسفۀ علم و دین در اسلام و مسیحیت، مشهد: بنیاد پژوهش‌‌های اسلامی.
رسو، پی‌‌یر (1391)، تاریخ علم، تهران: امیرکبیر.
رنان، کالین ا. (1382)، تاریخ علم کمبریج، ترجمۀ حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
سزگین، محمدفؤاد (1371)، گفتارهایی پیرامون تاریخ علوم عربی و اسلامی، مشهد: بنیاد پژوهش‌‌های اسلامی.
الشهرزورى، شمس‌الدین (‏1383‏)،‏ رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیه، تصحیح نجف‌قلى حبیبى، ‏تهران‏: مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران‏.
الطوسى، خواجه نصیرالدین (1371)، جوهر النضید، با شرح علامه حلی، به‌تصحیح محسن بیدارفر، قم: بیدار.
عطار نیشابوری، فریدالدین (1384)، منطق‌الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.
غزالی، محمد (1385)، تهافت الافلاسفه، قاهره: دار المعارف.
فروغی، محمدعلی (1344)، سیر حکمت در اروپا، تهران: زوار.
کاپلستون، فردریک (1380)، تاریخ فلسفه، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، ج 1، تهران: علمی و فرهنگی.
کاپلستون، فردریک (1387)، دیباچه‌‌ای بر فلسفۀ قرون وسطی، تهران: ققنوس.
کستلر، آرتور (1387)، خواب‌گردها، تهران: علمی و فرهنگی.
گلشنی، مهدی (1379)، علم و دین و معنویت در آستانۀ قرن 21، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
لیندبرگ، دیوید سی. (1377)، سرآغازهای علم در غرب، ترجمۀ فریدون بدره‌‌ای، تهران: علمی و فرهنگی.
مک‌کلیلن، جیمز ادوارد و هرولد درن ‌‌(1387)، تاریخ علم و فناوری، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ و نگار نادری، تهران: سخن.
نصر، حسین (1359)، علم و تمدن در اسلام، تهران: اندیشه.
هاف، توبی (1384)، خاستگاه نخست علم جدید (اسلام، چین، و غرب)، ترجمۀ حمید تقوی‌زاده، تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم اسلامی.
هیک، جان (1372)، فلسفۀ دین، ترجمۀ بهرام راد، تهران: الهدی.
 
Peterson, Michael and William Hasker (1991), Reason and Religious Belief, NewYork: Oxford University Press.