پژوهش‌های علم و دین

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

جایگاه تفسیر علمی و معیارهای آن در تفسیر نمونه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره)،قزوین

2 کارشناس‌ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام‌خمینی(ره)

چکیده

از آنجایی که در قرآن کریم آیات فراوانی درباره هستی‌شناسی، طبیعت شناسی، زیست‌شناسی، پزشکی و خلقت انسان‌ها و موجودات وجود دارد، از همان آغاز نزول، قرآن محل گفتگوی دانشمندان و مفسران بوده است و هر یک تلاش نموده‌ مقصود خداوند را در این آیات مشخص نمایند. بیشترین تلاش‌های تفسیری از قرن چهاردهم به بعد ـ و پس از پیشرفت علوم در همه عرصه‌ها و مخصوصاً پس از مجادلات دامنه‌دار درباره تعارض علم و دین ـ در میان دانشمندان مسلمان و بویژه مفسران قرآن دیده می‌شود. از جمله این مفسران آیت الله مکارم است که در تفسیر نمونه تلاش می‌کند تا به تبیین آیات علمی قرآن با روش صحیح بپردازد تا از این رهگذر اعجاز علمی قرآن را نیز ثابت نماید. ایشان با اعتقاد به اینکه قرآن کتاب هدایت و انسان‌سازی است و نه کتابی علمی، با توجه به معیارهایی به تبیین این گونه آیات می‌پردازد. برخی از مهم‌ترین معیارهای ایشان عبارتند از: تفسیر قرآن بر اساس علوم قطعی و بی‌توجهی به فرضیه‌ها؛ تفسیر قرآن بر اساس قواعد تفسیر؛ حقیقی دانستن زبان قرآن در آیات علمی؛ موافقت تفسیر آیات علمی با عقل؛ این مقاله پس از مطالعه کامل آیات علمی در تفسیر نمونه با هدف بررسی ژرف‌کاوانه جایگاه تفسیر علمی و تشخیص معیارهای صحیح آن در تفسیر نمونه سامان یافته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of Scientific Exegesis and its Criteria in Nemouneh commentary

نویسندگان [English]

  • Mohammad Molavi 1
  • Masoumeh Khalili 2

چکیده [English]

Since there are many verses in the Qur'an regarding ontology, biology, medicine and creation of human and other creatures, some scholars and especially exegetes have attempt to clarify theses verses of the Qur'an from the time of revelation till now. Most efforts have been done from the fourteenth century onwards among the Muslim scholars and specifically Qur'an commentators, especially after scientific progress in the west and extensive debates about the conflict between science and religion. Makarem shirazi - one of the fourteenth century exegetes - in his interpretation called Nemouneh has interpreted scientific verses of the Quran and as a result to prove scientific miracle of the Qur'an. Results show that according to him, some criteria have to be considered for commenting theses verses of the Quran as follow: Interpretation of the Qur'an based on definite sciences and disregarding to the hypothesis, Interpretation of the Qur'an based on rules of exegesis, belief to the language of the Qur'an as a factual language and agreement of the interpretation with the reason. This research is going to show the position of scientific exegesis of the Quran and true criteria in Nemouneh by Ayato al-Allah Makarem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: scientific exegesis
  • scientific miracle
  • scientific verses
  • Nemouneh exegesis Ayato al-Allah Makarem
مراجع
قرآن کریم
آلوسی، محمود،1415 ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و سبع المثانی، تحقیق: علی عبدالباری عطیة، چاپ اول، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، 1419ق، تفسیر القرآن العظیم(ابن‏ابى‏حاتم)، تحقیق: اسعد محمد الطیب، عربستان صعودی،  ناشر: مکتبه نزار مصطفی البارز.
اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف،1420ق، البحرالمحیط فی التفسیر، تحقیق: محمد جمیل تحقیق، بیروت، نشر دالفکر.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، 1418ق، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: محمد عبد الرحمن المرعشلى، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
پاک‏نژاد، دکتر سید رضا، 1350ش، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، کتابفروشى اسلامیه.
جرجانی، ابوالمحاسن حسین بن حسن؛ 1377ش، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
جعفرى، سیدمحمدمهدى،1374ش، «شیوه تفسیرى پرتویى از قرآن» بیّنات، شماره 7، دوره دوم، ص 103
حافظ ابراهیم، مدحت، 1993م، الاشارات العلمیة فی القرآن الکریم، قاهره، مکتبة غریب.
حبال، محمدجمیل، بی تا،  العلوم فی القرآن ، بی جا بی نا.
ذهبی، محمد حسین، 1369ش، التفسیر و المفسرون، الطبعة الثانیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
 رجبی، محمود، 1387ش، روش تفسیر قرآن، چاپ سوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
رضایی اصفهانی ، محمد علی، 1375ش، درآمدی بر تفسیر علمی قرآن، چاپ اول، قم، اسوه.
رضایی اصفهانی ، محمد علی، 1381ش، پژوهشى در اعجاز علمى قرآن، چاپ سوم، رشت، کتاب مبین.
 رفیعی محمدی، ناصر، سیر تدوین و تطور تفسیر علمی قرآن، چاپ اول، 1386ش، قم، انتشارات مرکز جهان علوم اسلامی.
 زر زور، عدنان محمد، 1416ه، مدخل الی تفسیر القرآن و علومه ، چاپ اول، دمشق و بیروت، دارالقلم و دارالشامیه.
الزرکشی، بدرالدین، محمد بن عبدالله ،1410ق،  البرهان فی علوم القرآن ، بیروت، دارالمعرفه.
زمخشری، محمود بن عمرو، 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل،، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی.
 سادلر، توماس­وى،1370ش، رویان‏شناسى پزشکى لانگمن، ترجمه دکتر مسلم بهادرى و دکتر عباس شکور، انتشارات شرکت سهامى چهر.
 سیوطی، جلال الدین،1412ق، الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، بیروت، دار الکتاب العربى‏.
الشرقاوی عفت محمد؛ 1972ق، اتجاهات التفسیر فی مصر فی العصر الحدیث، چاپ اول، قاهره.
 شریعتی، علی، بی تا،  اسلام شناسی، جزوه های 15 و 16، تهران حسینیه ارشاد.
شریف لاهیجی، محمد بن علی،1373ش، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: محدث، تهران، دفتر نشر داد.
الشریف، عدنان،1990م، من علم الطب القرآن، الطبعة الاولی، بیروت، دار العلم للملایین.
طالقانی، سید محمود، 1362ش، پرتوی از قرآن، چاپ چهارم، ، تهران، شرکت سهامى انتشار.
طباطبایی، محمدحسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن،1372ش، مجمع البیان لعلوم القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
طنطاوی،1412ق،  الجواهر، بیروت، دارالحیاء التراث العربی.
عجوز، احمد، 1987م، معالم القرآن فی عالم الاکوان، بیروت دار الندوه.
الغراوی، محمد؛ 1415ه،  «التفسیر العلمی للقرآن بین الرفض و القبول» ، الفکر الاسلامی : ش6.
غزالی، ابوحامد، بی تا،  إحیاء علوم الدین، بیروت، دارالمعرفه، بی تا
فخر رازی، محمد بن عمر، 1420ق، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، ، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، 1415ق، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، چاپ دوم، انتشارات صدر،تهران.
فیض کاشانی، ملامحسن، 1418ق، الاصفی فی تفسیرالقرآن، تحقیق: محمد رضا درایتی، چاپ اول، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
فیومی، سعید صلاح؛ 1424/2004، الإعجاز العلمی فی القرآن الکریم(للفیومی)، چاپ اول، ناشر مکتبه القدسی، قاهره.
 قرشی، سید علی اکبر،1377ش، تفسیر أحسن الحدیث، چاپ سوم، ؛ بنیاد بعثت، تهران.
 قطب، سید،1412ق،  فی ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت، دار الشروق.
 کاشانی، ملا فتح الله، 1336ش، تفسیرمنهج الصادقین فی إلزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی.
گنابادی، سلطان محمد، 1408ق، تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، بیروت، چاپ دوم، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
مصطفوى، حسن،1371ش، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، الطبعة الاولى، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد جمهورى اسلامى ایران.
معرفت، محمدهادی،1384ش، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، چاپ دوم، مشهد:آستان قدس رضوی.
مکارم شیرازی ، ناصر، 1386ش، پیام قرآن (تفسیر نمونه موضوعی)، چاپ ششم، تهران ، دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر ،1374ش، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر بی تا،  قرآن وآخرین پیامبر، ج2، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر بی تا، مجموعه سخنرانیهاى سومین کنفرانس دار القرآن کریم، قم، دارالقران الکریم.
مکارم شیرازی، ناصر،1367ش،  تفسیر به رأى، چاپ هفتم، تهران، مطبوعاتی هدف.
ملا حویش آل غازی، عبدالقادر، 1382ش، بیان المعانی، چاپ اول، ناشر مطبع الترقی، دمشق.
ملکیان، مصطفى، تابستان 1373، «بررسى گونه‏هاى تعارض بین علم و دین»، فصلنامه مصباح، ش 10، ص 66- 67
نجفى، گودرز، 1377 ش، مطالب شگفت‏انگیز قرآن، تهران، نشر سبحان.
نفیسى، زهرا، 1374ش،  «عقل و علم در تفسیر الجواهر» بیّنات، شماره 6، دوره دوم، ص 136.
نوفل، عبدالرزاق، 1393ق، القران و العلم الحدیث، بیروت، دارالکتب العربیه.
پژوهش‌های علم و دین
دوره 7، شماره 13 - شماره پیاپی 13
خرداد 1395
صفحه 137-158
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار