نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (نویسندة مسئول)،
2 دانشجوی دکترای آینده‌پژوهی و عضو پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی
چکیده
در سال‌های اخیر، علم‌سنجی نقش مهمی در سنجش و ارزیابی عملکرد پژوهشی داشته است. این علم، رشد و تکامل پژوهش را در طول زمان با مراجعه به داده‌های استانداردشده پژوهش‌های دانشگاهی به‌ویژه اطلاعات کتاب‌شناختی، تجزیه‌وتحلیل می‌کند. در واقع، علم‌سنجی یا همان دانش سنجش علم با ارزیابی و رتبه‌بندی اصولی پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به ارتقای آنها کمک کرده و منجر به شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف آنها می‌شود و نقش مهمی در سیاستگذاری عمومی و حکمرانی علمی بر عهده دارد. در این میان، جدای از مبنامندی علم‌سنجی و به تبع آن، امکان بومی‌سازی علم‌سنجی که در جای خود جزو مباحث مناقشه برانگیز جامعه علمی به شمار می رود، اینکه آیا علم‌سنجی در همه علوم از مبانی و منطق واحدی تبعیت می‌کند و یا باید برای علم‌سنجی علوم انسانی به دنبال منطق متفاوتی بود، یکی از دغدغه‌مندی های اصحاب علوم انسانی محسوب می‌شود. این مقاله، با در نظر گرفتن مفهومی عام از فلسفه و مبانی علوم و با الهام از نظریه لاکلا و موفه، از روش توصیفی و تحلیلی استفاده نموده تا از این طریق ضمن توجیه علمی لزوم استقلال نسبی علم‌سنجی علوم انسانی از مطلق علم‌سنجی، امکان شکل‌گیری مکتب علم‌سنجی علوم انسانی را مورد بررسی قرار دهد. از آنجا که شکل‌گیری مکتب علم‌سنجی علوم انسانی نیازمند ارائه تصویری عملی از آن نیز می‌باشد، شش سئوال کاربردی نیز در این مقاله بر اساس روش تحقیق کیفی مطرح و پاسخ های اولیه‌ای به این پرسش‌ها ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The basics of scientometrics in Humanities and the necessity of forming a school of scientometrics
نویسندگان [English]
- Reza Gholami 1
- somayeh esmalizade 2
1 Assistant Prof., Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
2 PhD Student of Futures Studies, Member of Institute for Cultural, Social and Civilization Studies
چکیده [English]
در سال‌های اخیر، علم‌سنجی نقش مهمی در سنجش و ارزیابی عملکرد پژوهشی داشته است. این علم، رشد و تکامل پژوهش را در طول زمان با مراجعه به داده‌های استانداردشده پژوهش‌های دانشگاهی به‌ویژه اطلاعات کتاب‌شناختی، تجزیه‌وتحلیل می‌کند. در واقع، علم‌سنجی یا همان دانش سنجش علم با ارزیابی و رتبه‌بندی اصولی پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به ارتقای آنها کمک کرده و منجر به شناخت بهتر نقاط قوت و ضعف آنها می‌شود و نقش مهمی در سیاستگذاری عمومی و حکمرانی علمی بر عهده دارد. در این میان، جدای از مبنامندی علم‌سنجی و به تبع آن، امکان بومی‌سازی علم‌سنجی که در جای خود جزو مباحث مناقشه برانگیز جامعه علمی به شمار می رود، اینکه آیا علم‌سنجی در همه علوم از مبانی و منطق واحدی تبعیت می‌کند و یا باید برای علم‌سنجی علوم انسانی به دنبال منطق متفاوتی بود، یکی از دغدغه‌مندی های اصحاب علوم انسانی محسوب می‌شود. این مقاله، با در نظر گرفتن مفهومی عام از فلسفه و مبانی علوم و با الهام از نظریه لاکلا و موفه، از روش توصیفی و تحلیلی استفاده نموده تا از این طریق ضمن توجیه علمی لزوم استقلال نسبی علم‌سنجی علوم انسانی از مطلق علم‌سنجی، امکان شکل‌گیری مکتب علم‌سنجی علوم انسانی را مورد بررسی قرار دهد. از آنجا که شکل‌گیری مکتب علم‌سنجی علوم انسانی نیازمند ارائه تصویری عملی از آن نیز می‌باشد، شش سئوال کاربردی نیز در این مقاله بر اساس روش تحقیق کیفی مطرح و پاسخ های اولیه‌ای به این پرسش‌ها ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها [English]
- humanities
- philosophy
- Scientific progress
- localization
- scientific assemblies
- scientific network and scientific school
- محمدیان، سجاد و نگهبان، محمدباقر (1393). دانشنامه آزاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی. برگرفته شده از:
http://www.infit.ir/index.php/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C
- مصباح یزدی، محمدتقی (1389). آموزش فلسفه، جلد 1، چاپ چهارم (1394)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
- وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی ایران (1399). برگرفته شده از:
- یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوییز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. مترجم: جلیلی، هادی. تهران: نشر نی.
- https://www.britannica.com/topic/humanities.
- Hammarfelt, B. (2016). Beyond Coverage: Toward a Bibliometrics for the Humanities. In Research Assessment in the Humanities towards Criteria and Procedures. Ochsner, M.; Hug, S. E.; Daniel, H. D. (eds). 115-132. Springer Open.
- Hood, W. W., & Concepcion, S. W. (2001). The literature of bibliometrics, scientometrics and informetrics. Scientometrics, 52(2), 291-314.
- Mingers, J., & Leydesdorff, L. (2015). A review of theory and practice in scientometrics. European Journal of Operational Research, 1(246), 1-19.
- Pečarić, Đ. (2013). Scientometrics and Evaluation of Humanities and Social Sciences.WSEAS Press.
- Reale, E. et al. (2018). A review of literature on evaluating the scientific, social and political impact of social sciences and humanities research. Research Evaluation. 24(4), 298–308. doi: 10.1093/reseval/rvx025
- Sooryamoorthy, R. (2020). Scientometrics for the Humanities and Social Sciences. Routledge. doi: https://doi.org/10.4324/9781003110415
- Van den Akker, W. (2016). Yes We Should; Research Assessment in the Humanities. In Research Assessment in the Humanities towards Criteria and Procedures. Ochsner, M.; Hug, S. E.; Daniel, H. D. (eds). 23-30. Springer Open.
)