نوع مقاله : علمی-پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تبریز،
2 استاد فیزیک نظری دانشگاه تبریز
3 کارشناس ارشد کلام اسلامی دانشگاه تبریز
چکیده
مسئله جبر و اختیار در چارچوب فیزیک مدرن بیش از همه بر اساس مبانی مکانیک کوانتومی مورد بحث قرار می گیرد. در این میان ویلیام پوالرد و رابرت جان راسل، که هر دو فیزیکدانانی برجسته و در عین حال کشیش های مسیحی هستند، با تکیه بر استدلال های الهیاتی به رد جبرگرائی بر اساس یافته های مکانیک کوانتومی پرداخته اند که در آن با قبول عدم تعیّن به عنوان ویژگی ذاتی فرآیندهای اتمی و دفاع از نقش و قیومیت الهی در خلق این عدم تعیّن و کنترل آن، ادعای جبرگرایان در خصوص تناقض میان قبول اختیار برای انسان و ایمان به خدای عالم و قادر را رد نموده اند. در نوشتار حاضر پس از بررسی دیدگاه های ایشان نشان می دهیم که رویکرد حاضر گام مؤثری در ارائه یک دیدگاه سازگارگرایانه رضایت بخش و جامع، بخصوص در چارچوب استدلال های الهیاتی، است. البته برای رفع کاستی های این دیدگاه، مشکل تبیین کنندگی و تحویل گراییِ مفروض در این رویکرد باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Refutation of determinism based on the quantum mechanics: A review of the theological arguments of Russell and Pollard
نویسندگان [English]
- mahdi nabavi neya 1
- Saeid Alizadeh 2
- Hussain Motavali 3
1 The Associate Professor of Philosophy and Islamic Theology, University of Tabriz
2 The Professor of Physics, University of Tabriz
3 M.A. in Islamic Theology, University of Tabriz, Nabavi_m@ymail.com (The First Auther)
چکیده [English]
Examining the views of Robert John Russell and William Pollard regarding theological arguments refutation of determinism based on the findings of quantum mechanics. The problem of determinism and free will in the framework of modern physics is discussed mostly based on the principles of quantum mechanics. In the meantime, William Pollard and Robert John Russell, who are both prominent physicists and at the same time Christian pastors, based on theological arguments, rejected determinism based on the findings of quantum mechanics, in which by accepting non-determinism as The inherent characteristic of atomic processes and the defense of the divine role and guardianship in the creation of this indeterminacy and its control have rejected the determinists' claim regarding the contradiction between the acceptance of free will for man and faith in the omnipotent and omnipotent God. In this article, after examining their views, we show that present approach is an effective step in presenting a satisfactory and comprehensive compatibilist view, especially in the framework of theological arguments. Of course, in order to solve the problems and shortcomings of this view, the problem of explaining and reductionism, assumed in this approach, should be criticized
کلیدواژه‌ها [English]
- Determinism
- Free will
- Quantum mechanics
- Robert John Russell
- Indeterminancy principle
- ابن سینا، حسین ابن عبدالله (1404 قمری). التعلیقات، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1405 قمری). لسان العرب، جلد4، قم: نشر ادب الحوزه.
- ارسطو (1381). اخلاق نیکوماخوس، ترجمه ابوالقاسم حسینی، جلد1، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
- اسکروتن، راجر (1399). اندیشه اسپینوزا، ترجمه اسماعیل سعادت، چاپ اول، تهران: فرهنگ جاوید.
- اسماعیلی، محمد علی، فولادی، محمد (1391). «جبر و اختیار در اندیشه صدرالمتالهین»، معرفت کلامی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- آینشتاین، آلبرت، اینفلد، لئوپولد (1384). تکامل فیزیک، ترجمه احمد آرام، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- باربور، ایان (1379). علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ سوم، تهران: مرکز نشردانشگاهی.
- تاسلامان، جانر (1398). کوانتوم فلسفه و خدا، ترجمه شیما حاجی حسینی، چاپ اول، تهران: سایلاو.
- تورانی، اعلی، سلطان احمدی، منیر (1392). «اصل عدم قطعیت در تصویر فلسفی و الهیاتی»، پژوهش‌های معرفت شناختی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
- جینز،جی.اچ (1361). فیزیک و فلسفه، ترجمه عقیلی بیانی، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
- جعفری، محمد تقی(بی تا). جبر و اختیار، قم: مرکز انتشارات دارالتبلیغ اسلامی.
- جعفری، ابوالفضل (1385). علم و الهیات، چاپ اول، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
- صابری فتحی، سید مجید (1399). «رویاروی مکانیک کوانتومی با اصل علیت در فلسفه اسلامی»، نشریه علمی متافیزیک، دانشگاه اصفهان.
- طباطبائی، محمد حسین (1400). اصول فلسفه و روش رئالیسم، جلد3، چاپ25، قم: صدرا.
- سبحانی، جعفر (1381). جبر و اختیار، چاپ اول، قم: موسسه امام صادق(ع).
- علوی، فخرالسادات، شاقول، یوسف (1393). «سازگاری جبر و اختیار نزد سازگارگرایان غربی و ملاصدرا»، الهیات تطبیقی، دانشگاه اصفهان.
- علوی نیا، سهراب (1385). «اصل علیت و تعبیر کپنهاگی مکانیک کوانتومی»، پژوهشنامه علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
- فاریاب، محمد حسین (1397). «تأملی در مسأله جبر و اختیار در تاریخ کلام امامیه»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی.
- قدردان قراملکی، محمد حسین (1389). «اختیار قانون علیت و دترمینیسم»، انسان پژوهی دینی، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی.
- گلشنی، مهدی (1385). تحلیلی از دیدگاه‌های فلسفی فیزیکدانان معاصر، چاپ چهارم، تهران: پژوشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مظفر، علامه محمد رضا (1397). منطق، ترجمه علی شیروانی، جلد1، چاپ9، قم: دارالعلم.
- نراقی، مهدی (1351). انیس الموحدین، تبریز: چاپخانه شفق.
- وکیلی، شروین (1389). نظریه سیستم‌های پیچیده، چاپ اول، تهران: نشر شورآفرین.
- Bachem, A (1952). "Heisnberg's Indeterminancy Principle and Life", Philosophy of Science, 19: 261-272.
- Carnap, R (1966). Philosophical foundations of physics, Basic Books.
- Davis, J.J. (2002). The Frontiers of Science & Faith, InterVarsity Press.
- Descartes (1985). The philosophical writings, Translated by John Cottingham, Robert Stoothoff and Dugald Murdoch, Combridge University Press.
- Eddington, A (1935). The Nature of the Physical World, Folcroft Library Editions.
- Heisenberg, W (1927). The Physical Content of Quantum Kinematics and Mechanics, Princeton University Press.
- Hume, D (1826). The Philosophical Works, Vol 4, Adam Black and William Tait.
- James, W (1992). Writings, Edited by Gerald Myers, Library of America.
- Jammer, M (1999). Einstein and Religion: Physics and Theology, Princeton University Press.
- Jeans, J.H. (1930). The Mysterious Universe, Cambridge University Press.
- Pollard, W.G. (1958). Chance and providence: God's action in a world governed by scientific law, Charles Scribner's Sons.
- Russell, R.J, Shults, F.L and Murphy, N.C (2009). Philosophy Science and Divine Action, (Chapter Ten Divin Action and Quantum Mechanics: A Fresh Assessment), Brill.
- Russell, R.J (1988). Quantum Physics In Philosophical and Theological Perspective, Vatican State.
- Saunders, N (2002). Divine Action and Modern Science, Cambridge University Press.
- Skinner, B.F (1956). Science and Human Behavior, The Macmillan Co.
)