نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی/ دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین

چکیده

بیان مسأله: اسلام کاملترین دین الهی است که توسط حضرت خاتم الانبیاء (ص) برای هدایت و رستگاری انسانها نازل شده است. دین از سرچشمة وحی نشأت گرفته است و انسانها برای رسیدن به معرفت دینی از طریق فعل و قول و تقریر پیامبر اعظم(ص)و امامان معصوم (ع) دست پیدا می کنند. دین در سه عرصۀ اعتقادات، اخلاقیات و احکام شکل می گیرد. اعتقادات یا اصول دین، شامل: توحید، نبوت، معاد، عدل و امامت بوده که عقیدۀ هر مسلمان به هر کدام از اصول دین بجهت عدم تقلیدی بودن آنها بوده و باید از روى دلیل و برهان باشد. این اصول در همه موضوعات عالم جریان پیدا می کند. چگونگی تسری این اصول در معماری اسلامی مورد بحث این مقاله می باشد.
سوال تحقیق: فرآیند تسری اعتقادات به موضوعات هنر و معماری چگونه صورت می گیرد؟
اهداف تحقیق: معارف دینی از جمله اصول دین، ساری و جاری در تمام موضوعات عالم از جمله هنر و معماری است.
روش تحقیق: سرآغاز این پژوهش با توصیف کلمات کلیدی شروع شده و تبیین می شود که از طریق استنادی و نظری صورت می گیرد و بعد، از طریق مطالعات تطبیقی جهت تسری اعتقادات به معماری اسلامی تحلیل می گردد.
مهم‌ترین یافته‌ها و نتیجه‌گیری تحقیق: هر یک از این اصول یک معنی خاص دارد و مشتقات بر آمده از این اصول معانی عام و شامل دارد. معنی خاص هر کدام مختص به همان اصل و دارای معنی واحد است که حاکی از بینش دینی است. ولی معنی عام آن ها که از طریق مشتقات آنها صورت می گیرد دارای بعد نظری و فلسفی است که معانی متکثر و گسترده و شمولیتی در عرصه های مختلف دارد و مصادیق آنها دارای تعیّناتی است که در علم معماری هم ، ظهور و بروز پیدا می کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A look at the process of spreading beliefs in architecture

نویسنده [English]

  • Hassan Zolfagharzadeh

Faculty of Architecture and Urbanism - IMAM KHOMEINI INTERNATIONAL UNIVERSITY

چکیده [English]

Statement of Issue: Islam is the most perfect divine religion that was revealed by Hazrat Khatam al-Anbiya (PBUH) for the guidance and salvation of human beings. Religion has originated from the source of revelation and human beings achieve religious knowledge through the actions, sayings and narrations of the Holy Prophet (PBUH) and the infallible Imams (AS). Religion is formed in three areas of beliefs, ethics and rules. Beliefs or principles of religion include: monotheism, prophecy, resurrection, justice and Imamate, which every Muslim believes in any of the principles of religion because they are not imitations and must be based on reason and proof. These principles apply to all matters of the universe. How to spread these principles in Islamic architecture is discussed in this article.
Research question: How is the process of spreading beliefs to the subjects of art and architecture?
Research Objectives: Religious education is one of the principles of religion, current and current in all subjects of the world, including art and architecture.
Research Method: The beginning of this research begins with a description of keywords and is explained through citations and theory, and then analysed through comparative studies to spread beliefs in Islamic architecture.
The most important findings and conclusions of the research: Each of these principles has a specific meaning and derivatives derived from these principles have general and inclusive meanings. The specific meaning of each is specific to the same principle and has a single meaning that indicates religious insight. But their general meaning, which is done through their derivatives, has a theoretical and philosophical dimension that has multiple and wide meanings and inclusion in various fields, and their examples have definitions that also appear in the science of architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Beliefs
  • Architecture
  • Principles of Religion
  • Extension
قرآن کریم.
الآمدی، عبدالواحد (۱۴۲۹ ق)، غُرَرُ الحِکَم و دُرَرُ الکَلِم، تحقیق السیدمهدی الرجایی، قم: مؤسسة دار الکتاب الاسلامی.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1381)، «تجلی ماوراء الطبیعه در هنر»، در: هنر و ماوراء الطبیعه، سیدعباس نبوی، تهران: معارف.
ابن‌عربی، محی‌الدین (1370)، فصوص الحکم، تهران: الزهرا.
ابن‌منظور، جمال‌الدین الأنصاری (1414 ق)، لسان العرب، ج 12، بیروت: دار صادر.
ابوالقاسمی، لطیف (1374)، «معماری ایرانی»، آبادی، ش 19، تهران.
اردلان، نادر و لاله بختیار (1380)، حس وحدت، ترجمۀ حمید شاهرخی، تهران: خاک.
اصفهانی، ابونعیم (۱۳۴۶/ ۱۹۶۷)، حلیه الولیاء (شرح حال صحابه و تابعین)، ده جلدی، قاهره: الازهر.
اهری، زهرا و محسن حبیبی (1380)، مکتب اصفهان در شهرسازی (زبان‌شناسی عناصر و فضاهای شهری، واژگان و قواعد دستوری)، تهران: دانشگاه هنر.
ایزوتسو توشیهیکو (1378)، صوفیسم و تائوییسم، ترجمۀ محمدجواد گوهری، تهران: روزنه.
بورکهات، تیتوس (1372)، «روح هنر اسلامی»، ترجمۀ سیدحسین نصر، مبانی هنر معنوی، مجموعه‌مقالات، تهران: دفتر مطالعات دینی.
بورکهات، تیتوس (1376)، هنر مقدس (اصول و روشها)، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: سروش.
بورکهارت، تیتوس (1370)، «ارزش‌های جاویدان در هنر اسلامی»، ترجمۀ سیدحسین نصر، در: جاودانگی هنر، تهران: برگ.
بورکهارت، تیتوس (1370)، «نقش هنرهای زییا در نظام آموزشی اسلام»، ترجمۀ سیدمحمد آوینی، در: جاودانگی هنر، تهران: برگ.
پوپ، آ. (1370)، معماری ایران، ترجمۀ غلام‌حسین صدری افشار، تهران: فرهنگان.
پیرنیا، محمدکریم (1388)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلام‌حسین معماریان، تهران: سروش دانش.
پیرنیا، محمدکریم (1380)، سبک‌شناسی معماری ایرانی، تدوین غلام‌حسین معماریان، تهران: پژوهنده.
توسلی، محمود (1376)، قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
توسلی، محمود و ناصر بنیادی (1372)، طراحی فضای شهری 2، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
حائری یزدی، مهدی (1361)، کاوش‌‌های عقل عملی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
حبیبی، سیدمحسن (1375)، از شار تا شهر، تهران:‌ دانشگاه تهران.
حسن‌زادۀ آملی، حسن (1378)، ممدالهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی (1381)، هنر و ماوراء الطبیعه، تهران: معارف.
خامنه‌ای سیدعلی (1367)، هنر از دیدگاه سیدعلی خامنهای، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
خامنه‌‌ای، سیدمحمد (1380)، «خلاقیت و خلافت انسان در فلسفه و عرفان اسلامی»، خردنامۀ صدرا، ش 28.
خمینی (ره)، روح‌الله (بی‌‌تا)، تفسیر سورۀ حمد، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خمینی (ره)، روح‌الله (1360)، مصباح الهدایۀ، ترجمۀ سیداحمد فهری، تهران: پیام آزادی.
خمینی (ره)، روح‌الله (20 فروردین 1360)، روزنامۀ اطلاعات.
دلاواله، پیترو (1370)، سفرنامۀ پیترو دلاواله (قسمت مربوط به ایران)، ترجمۀ شجاع‌الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
دهخدا، علی‌اکبر (1372)، لغتنامۀ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران، دورۀ جدید.
راغب اصفهانی، حسین (1386)، مفردات الفاظ القرآن، ترجمۀ مصطفی رحیمی‌نیا، تهران: نشر سبحان.
شریف، میان محمد (1362)، تاریخ فلسفه در اسلام، ج 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شیخ زین‌الدین، حسین (1374)، «معماری ایران»، آبادی، س 5، ش 19.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1375)، الشواهد الربوبیه، ترجمۀ محمدجواد مصلح، تهران: سروش.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تقسیر المیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
عکاش، سمیر (1378)، «تجلی نظم جهانی و نشانه‌برداری از آن در معماری سنتی اسلامی»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی صفّه، دانشگاه شهید بهشتی، ش 28.
فروزانفر، بدیع الزمان (1376)، احادیث و قصص مثنوی، تهران: امیرکبیر.
قمى مشهدى، میرزا محمد (1394)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران: شمس الضحی.
کربن، هانری (1372)، «تأویل قرآن حکمت معنوی اسلامی»، ترجمۀ رضا داوری، در: مجموعه‌مقالات مبانی هنر معنوی، تهران: دفتر مطالعات دینی.
کربن، هانری (1369)، فلسفۀ ایرانی، فلسفۀ تطبیقی، ترجمۀ جواد طباطبایی، تهران: توس.
مشکوۀ الدینی، عبدالمحسن (1359)، «تشکیل حکومت دینی در فلسفۀ ابن‌سینا»، در: هزارة ابن‌سینا (مجموعه‌مقالات)، تهران: کمسیون ملی یونسکو.
مطهری، مرتضی (1362)، فلسفۀ اخلاق، تهران: بنیاد 15 خرداد.
مطهری، مرتضی (1384)، عدل الهی، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (بی‌تا الف)، مقدمهای بر جهانبینی توحیدی، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (بی‌تا ب)، آشنایی با علوم اسلامی (منطق و فلسفه)، قم: اسلامی.
مطهری، مرتضی (1369)، اهتزاز روح، مباحثی در زمینۀ زیباشناسی و هنر، گردآوری علی تاجدینی، تهران: سازمان تبلیغات حوزۀ هنری.
مطهری، مرتضی (1372)، فلسفۀ تاریخ، تهران: صدرا.
مظلومی، رجب‌علی (1371)، حاشیه‌ای بر هنر چیست، تهران: نشر آفاق.
مولوی، جلال‌الدین (1360)، مثنوی معنوی، تهران: امیرکبیر.
میان‌داری، حسن (1379)، مقدمه بر: نیاز به علم مقدس، سیدحسین نصر، ترجمۀ حسن میان‌داری، تهران: طه.
نجومی، سیدمرتضی (1378)، «لطافت هنر»، نامۀ فرهنگستان علوم (ویژۀ هنر)، ش 14 و 15.
ندیمی، هادی (1375)، «آیین جوان‌مردان و طریقت معماران»، نشریۀ علمی ـ پژوهشی صفّه، دانشگاه شهید بهشتی، دورۀ 6، ش 21 و 22.
ندیمی، هادی (1378)، «حقیقت نقش»، فصل‌نامۀ علمی ـ فرهنگی نامۀ فرهنگستان علوم (ویژۀ هنر)، س 6، ش 14 و 15.
نصر، سیدحسین (1375)، هنر و معنویت اسلامی، ترجمۀ رحیم قاسمیان، تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.
نصر، سیدحسین (1380)، معرفت امر قدسی، ترجمۀ فرزاد حاجی میرزایی، تهران: فرزان روز.
همایی، جلال‌الدین (1362)، مولوی‌نامه، بخش اول، تهران: آگاه.