TY - JOUR ID - 6918 TI - منشأ دین از دیدگاه اندرو لانگ (از نقد نظریۀ تطورگرایی تا طرح دیدگاهی جدید دربارۀ منشأ دین) JO - پژوهش‌های علم و دین JA - SRS LA - fa SN - 38306462 AU - علمی, قربان AU - تسلیمی پاک, یونس AD - دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی. دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران AD - دانشجوی دکتری گروه ادیان و عرفان تطبیقی. دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 12 IS - 2 SP - 131 EP - 162 KW - اندرو لانگ KW - منشأ دین KW - انسان‌شناسی دین KW - تطورگرایی KW - موجود متعال KW - توحید ابتدایی DO - 10.30465/srs.2021.37496.1883 N2 - در نیمۀ دوم قرن نوزدهم، انسان‌شناسان تطورگرا معتقد بودند که باور دینی بشر از صورت‌های سادۀ نخستین آغاز شده و پس از طی مراحل مختلف تحول تاریخی، به شکل ادیان مترقی کنونی درآمده است. بر اساس این دیدگاه، انسان‌های ابتدایی تصوری از مفهوم خدا نداشتند و شکل‌گیری این مفهوم در ذهن آدمی، مربوط به آخرین مرحله از ‌‌مراحل تحول از اندیشۀ دینی بشر تلقی می‌شد. اندور لانگ، انسان‌شناس اسکاتلندی، از مهم‌ترین مخالفان استفاده از آموزه‌های تطورگرایانه در تبیین خاستگاه دین، ضمن نقد این دیدگاه، نظریه‌ای دربارۀ وجود «موجود متعال» در باورهای انسان‌های اولیه ارائه داد که بعدها توسط برخی دیگر، به‌‌ویژه ویلهلم اشمیت، انسان‌شناس اتریشی، تکمیل و با عنوان نظریۀ «توحید ابتدایی» مطرح شد. لانگ باور به خدا و باور به جاودانگی روح را دو منشأ عمده و ضروری برای دین می‌داند و با استناد به شواهدی، معتقد است که حتی در میان عقب‌مانده‌ترین اقوام جهان هم سایه‌هایی از اندیشۀ پرستش «موجود متعال» مشهود است. این مقاله، ضمن مرور زمینه‌ها و مبانی فکری لانگ، و مهم‌ترین نقدهای او به آراء انسان‌شناسان تطورگرا (از فرضیات مادی‌گرایانه و پوزیتیویستی گرفته تا غفلت از ساحت‌ فراروانی در وجود آدمی)، به تبیین مهم‌ترین نظریۀ او در حوزۀ انسان‌شناسی دین می‌پردازد. UR - https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_6918.html L1 - https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_6918_99f21e508e91017e879bded4ac7b4fc9.pdf ER -