بررسی رابطه علم و دین از دیدگاه جامعه‌شناسان

سعید گودرزی؛ منوچهر رشادی

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 87-107

https://doi.org/10.30465/srs.2023.45205.2069

چکیده
  چکیدهدر این پژوهش با توجه به انواع رابطة علم و دین (تعارض، تمایز، تلاقی و سازگاری)، به بررسی آرای تعدادی از جامعه‌شناسان پرداخته شده است. نظریه‌پردازانی مثل کنت، مارکس، دورکیم، وبر و... دارای دیدگاه تعارض هستند و معتقدند باگذر جوامع از سنتی به مدرن و چیرگی علم تجربی و شیوة تفکر مدرن، جایگاه دین در دوران مدرن تضعیف شده و علم جای آن را ...  بیشتر

رویکردهای مکمل به تبیین تکاملی دین

حسن میانداری

دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 155-177

https://doi.org/10.30465/srs.2023.45994.2084

چکیده
  نظریة تکامل دو جزء اصلی دارد: نیای مشترک و انتخاب طبیعی. «سازش» صفت معلول انتخاب طبیعی است. «محصول فرعی» صفت همبسته با سازش‌ است. صاحب‌نظرانی در رشته‌های مختلف از نظریة تکامل برای تبیین دین استفاده کرده‌اند. چهار رویکرد تکاملی برای تبیین دین وجود دارد: روان‌شناسی تکاملی، تکامل فرهنگی، ساختن کنام و بوم-شناسی رفتاری. روان‌شناسان ...  بیشتر

علم و چگونگی تاثیرگذاری آن بر سکولاریزاسیون

کاظم سام دلیری

دوره 13، شماره 2 ، مهر 1401، ، صفحه 115-138

https://doi.org/10.30465/srs.2023.42897.2019

چکیده
  مقاله بر موضع تاثیر علم بر عرفی شدن تمرکز دارد و تلاش دارد با بررسی چرایی تاثیر علم بر عرفی شدن چگونگی این تاثیر را نیز نشان دهد. در مسیر پاسخ گویی به سوال فوق به شکل مفصل نظرات حامیان تاثیر علم بر عرفی شدن مورد بررسی قرار گرفت و از نگاه آنان این موضوع به بحث گذاشته شد. در انتها و در پاسخ به این سوال که علل و مکانیسم عرفی‌شدن چه می‌باشد؟ ...  بیشتر

تحلیلی بر جایگاه دین و منابع دینی، در تعیین نظریة ارزش در نظام اخلاقی

سیداکبر حسینی قلعه بهمن

دوره 13، شماره 1 ، مرداد 1401، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.30465/srs.2022.38921.1922

چکیده
  گفتگو از نسبت میان دین و اخلاق، از جمله مباحثی است که قرن‌ها مورد توجه اندیشمندان و مکاتب مختلف است. پرسش مهم این است که آیا دین می‌تواند در عرصة اخلاق به ایفای نقش بپردازد و در سامان دادن به نظام اخلاقی به کار آید؟ آنچه مورد پذیرش قرار گرفت، اعطای شأن و مقامی خاص به اخلاق در دین و نیز اعتباری خاص به منابع و معارف دینی در ساماندهی سامانة ...  بیشتر

نقد و بررسی دیدگاه مایکل روس در باب رابطه علم و دین

وحید گرامی؛ محسن جاهد؛ حسن فتح زاده

دوره 12، شماره 2 ، بهمن 1400، ، صفحه 217-245

https://doi.org/10.30465/srs.2021.35471.1840

چکیده
  تحلیل و بررسی رابطه علم و دین همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های فلسفی و کلامی بوده است. از جمله کسانی که به طور مفصَّل به این مسئله پرداخته مایکل روس است. مدعای وی آن است که ماهیت علم ذاتاً استعاری است و از آن‌جا که استعاره محدود است، علم نیز محدود بوده و اساساً برخی مسائل، برای دانشمند مسئله نیست تا در صدد پاسخ به آن‌ها برآید. وی فهرستی ...  بیشتر

غایت شناسی و علم طبیعی دینی معنا، امکان، تحقق

مهدی مشکی

دوره 12، شماره 1 ، مرداد 1400، ، صفحه 307-333

https://doi.org/10.30465/srs.2021.36910.1872

چکیده
  در دهه های اخیر برخی اندیشمندان از علم دینی سخن گفتند.و هر چند در امکان آن اتفاق نظر بود اما در معنا، مصداق و نقطه تمایز آن با علم سکولار نظری واحد نداشتند. همگان پذیرفتند که علم متأثر از پیش فرض ها است اما در چگونگی و محدوده تأثیر آنها اختلاف نظر جدی وجود داشت. این سخن در علم طبیعی بیش از علوم انسانی محل بحث و نطر شد. اگر علم طبیعی قوانین ...  بیشتر

فلسفه توماس آکوئیناس قدیس و تاثیر آن بر طراحی صحنه نمایش های اواخر عصر میانه

پیام فروتن یکتا

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 145-170

https://doi.org/10.30465/srs.2020.5606

چکیده
  آکوئیناس قدیس، از جمله فلاسفه برجسته اواخر قرون وسطی است که بیش از هر فیلسوف الهی دیگر در سده بیستم مورد توجه قرار گرفته است؛ اما در هیچ یک از این پژوهش‌ها تلاش نشده، تا طراحی‌صحنه نمایش‌های قرون وسطایی را با آراء او تطبیق دهند؛ تا از این رهگذر دریابند؛ آیا اندیشه آکوئینی تاثیری بر عناصر زیباشناسانه و بصری نمایش‌های قرون وسطایی ...  بیشتر

بازخوانش تعیین محل نزاع در مسأله ارتباط علم و دین

هادی فنائی نعمت سرا

دوره 10، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 181-207

https://doi.org/10.30465/srs.2020.5474

چکیده
  محل نزاع در مسأله علم و دین، میدان بحث داده‌های وحیانی با یافته‌های انسانی است. هیچ‌یک از علوم و معرفت‌های دینی را نمی‌توان در زمره علوم قطعی و یقینی قرار داد به‌گونه‌ای که صادق و جهان‌شمول باشد. همان‌گونه که معرفت دینی نیز در تمام موارد، فهم قطعی و یقینی از دین نیست به‌گونه‌ای که عقلانیت حداکثری دین‌پژوهان را به‌دنبال داشته ...  بیشتر

بازخوانی نظریۀ علم دینی آیت الله جوادی آملی و بررسی مفهوم شناختی آن

محمد علی مبینی

دوره 10، شماره 2 ، بهمن 1398، ، صفحه 209-233

https://doi.org/10.30465/srs.2020.5554

چکیده
  یکی از مسائل مطرح در بحث رابطۀ میان علم و دین، امکان و ماهیت علم دینی است. یکی از نظریات مطرح در این زمینه که تا کنون مورد بحث و بررسی زیادی قرار گرفته است، نظریۀ علم دینی آیت الله جوادی آملی است. در مقالۀ حاضر میان دو رویکرد در مباحث آیت الله جوادی آملی دربارۀ علم دینی تفکیک و از آن‌ها با عنوان رویکرد منبع‌محور و رویکرد موضوع‌محور یاد ...  بیشتر

رابطه علم و دین از دیدگاه نیشیتانی کیجی

محمد اصغری

دوره 10، شماره 1 ، مرداد 1398، ، صفحه 21-36

https://doi.org/10.30465/srs.2019.4171

چکیده
  در این مقاله سعی کرده­ایم رابطه علم و دین را از دیدگاه یکی از فیلسوفان سرشناس مکتب کیوتو ژاپنی به نام نیشیتانی کیجی بررسی نماییم. نیشیتانی از شاگردان نیشیدا کیتارو، بنیانگذار مکتب کیوتو، تحت تأثیر اندیشه­های انتقادی نیچه نسبت به فرهنگ غربی می­کوشد با طرح مساله نیهیلیسم نیچه در فلسفه خویش به حل مساله رابطه علم و دین بپردازد. او ...  بیشتر

تأثیر دین بر گسترش معماری در ایران و جهان

مهدی زندیه

دوره 10، شماره 1 ، مرداد 1398، ، صفحه 187-203

https://doi.org/10.30465/srs.2019.4755

چکیده
  اسناد و مدارک موجود، نقشهای تصویر شده بر بدنه غارها و نحوه ساخت خانه‌های اولیه گویای آن است که رابطه مستقیمی بین اعتقادات انسان‌های اولیه، نحوه زندگی و محل اسکان بشر  و شکل و فرم معماری خانه‌ها وجود داشته است. با این فرض با ورود اعراب به ایران و به ارمغان آوردن اسلام اثراتی نیز بر زندگی، آداب و رسوم، مذهب، سنت‌ها و فرهنگ و همچنین ...  بیشتر

رسالۀ عملیۀ سیاسیه؛ چیستی و ضرورت

فرهاد زیویار؛ محمدرضا سنگ سفیدی

دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 29-50

چکیده
  یک مسلمان (به‌طور خاص شیعه) برای زیست عملی خود مبتنی بر دین (فارغ از مباحث معرفتی و اعتقادی)، باید بر اساس «رساله عملیه» رفتار کند. این رسایل تعیین‌کننده وجوه 5 گانه افعال یک فرد مسلمان (واجب، مستحب، مباح، مکروه و حرام) است. امروزه ساحت زیست انسان فراتر از حوزه فردی بوده و عرصه زندگی اجتماعی و سیاسی بخش جداناپذیری از زندگی مسلمانان ...  بیشتر

مقایسه علم و دین از دیدگاه «فردریک شلایر ماخر» و «کارل بارت»

فریبا پسندی؛ محمدرضا شمشیری

دوره 8، شماره 1 ، مرداد 1396، ، صفحه 73-90

چکیده
  یکی از مباحث مهم در عرصه دین­پژوهی، نسبت میان «علم و دین» و تبیین حوزه‌های آموزه‌های دینی و یافته‌های علمی است. با تحولات فکری و فرهنگی پس از رنسانس، تعارض‌های علم و دین در مسیحیت نمایان شد ؛ «فردریک شلایر ماخر» و «کارل بارت» از شاخص‌ترین چهره‌هایی بودند که در جهت سازگاری دین با اقتضائات دوران مدرن تلاش کردند. ...  بیشتر

بررسی اصالت وکارایی دیدگاه جوادی آملی دربارۀ رفع تعارض علم ودین

جواد گلی

دوره 8، شماره 1 ، مرداد 1396، ، صفحه 91-112

چکیده
  یکی از مسائل مهم در عرصۀ دین‌پژوهی معضل تعارض علم و دین است. جوادی آملی یکی از برجسته‌ترین متفکران روحانیت شیعه است که به حل شبهه تعارض علم و دین پرداخته‌ است. پرسش اصلی این است که آیا شیو‌ه‌های رفع تعارض وی خاستگاه اسلامی دارد یا تکرار شیوه‌های متفکران غربی است و آیا این شیو‌ه‌ها در رفع تعارض موفق هستند؟ هدف از این مقاله ارائۀ ...  بیشتر

تحلیل فلسفی دیدگاه نیوبرگ در الهیات‌اعصاب(الگویی برای رابطه علم و دین)

علی سنایی

دوره 7، شماره 14 ، آذر 1395، ، صفحه 25-42

چکیده
  الهیات­اعصاب به­عنوان برنامه­ای تحقیقاتی، امکان جدیدی برای پیوند علم و دین مطرح می­سازد، به­گونه­ای که با حفظ اصالت و استقلال نسبی علم و دین، هیچ­یک به دیگری تقلیل نیابد. نیوبرگ که از شاخص­ترین چهره­های این حوزه است، درصدد تعیین تأثیرات مثبت باورها و مناسک دینی بر سلامت جسم و روان است. او تجربه عرفانی را منشاء تمان ...  بیشتر

نقد و بررسی کتاب علم، عقل ودین

عبدالرزاق حسامی‌فر

دوره 7، شماره 13 ، خرداد 1395، ، صفحه 75-88

چکیده
  چکیده نسبت میان علم و دین از مسائلی است که در هر دو حوزه فلسفۀ علم و فلسفۀ دین مطمح نظر پاره­ای از اندیشمندان این دو حوزه بوده است. کتاب علم، عقل و دین نوشتۀدرک استینزبی تلاشی است برای جمع علم و دین و انعکاس پیامدهای نظریات علمی و نظریات فیلسوفان علم برای دین. وی که خود روحانی مسیحی است معتقد است که علم و دین را نباید دو فرهنگ یا جهان­بینی ...  بیشتر

نزاع علم و دین در قرن نوزدهم

عبدالرزاق حسامی‌فر

دوره 5، شماره 10 ، آذر 1393، ، صفحه 49-64

چکیده
  چکیده علم و دین که هر دو سابقه‌ای طولانی در حیات بشر دارند، در تاریخ بلند خود، در کنار یک‌دیگر بر زندگی او تأثیرگذار بوده‌اند و تقریباً هیچ ناسازگاری‌ای بینشان وجود نداشته. پیش‌رفت وسیع علوم که از قرن هفدهم آغاز شد، به‌تدریج دانش‌مندان را به اکتشافاتی رساند که متفاوت و گاه متعارض با آموزه‌های رسمی دین بود. این امر موجب پیدایش ...  بیشتر

مطهری و نسبت میان علم و دین

عبدالرزاق حسامی‌فر

دوره 4، شماره 8 ، آذر 1392، ، صفحه 25-42

چکیده
  چکیده علم و دین هر دو گزاره‎هایی در باب طبیعت دارند. دانشمندان علوم طبیعی ادعا می‎کنند که کشف و شناخت قوانین طبیعت بر عهدۀ علم است، در حالی که عالمان دین از حقانیت بلامنازع گزاره‎های دینی دربارۀ طبیعت دفاع می‎کنند. این امر موجب طرح مسئلۀ نزاع علم و دین شده ‎است که هم در میان دانشمندان و هم در میان عالمان دین بازتاب یافته ‎است ...  بیشتر

زیبایی‌شناسی در جهان‌بینی دینی و فلسفی و علمی

حسن ذوالفقار

دوره 3، شماره 6 ، آذر 1391، ، صفحه 45-66

چکیده
  چکیده جهان‌بینی نوعی برداشت و نحوۀ تفکر انسان نسبت به جهان است. نحوۀ نگرش به جهان به سه نوع دینی، فلسفی و علمی دسته‎بندی شده است که نسبت به هم ترتّب زمانی دارند. در هستی‎شناسی دینی، نخستین خلقت نور الهی است. دین سرآغاز همۀ علوم است. با تمسک فلسفه و علم به دین، معرفت و حیات بشری به سمت تکامل و توسعه سیر می‌کند. در جهان‎بینی دینی‎، ...  بیشتر

مدل‌سازی روابط هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی علم و دین

سید‌مهدی بیابانکی

دوره 2، شماره 4 ، آذر 1390، ، صفحه 1-22

چکیده
  چکیده کاوش در چیستی و چگونگی رابطة علم و دین و مدل‌سازی این رابطه هدف اصلی این مقاله است. دیدگاه‌هایی که درصدد تبیین رابطة علم و دین برآمده‌اند (دیدگاه‌های تمایز، تعارض، تلاقی و تأیید، و دیدگاه مکملیت) هریک فقط به یک جنبه از این ارتباط پرداخته‌اند و همگی در این نقص سهیم‌اند که عمدتاً بر جنبه‌های عملی و کاربردی تعامل ...  بیشتر

رابطۀ علم و دین از دیدگاه دکتر علی شریعتی

سید‌جواد میری؛ علی علی اصغری صدری

دوره 2، شماره 4 ، آذر 1390، ، صفحه 103-122

چکیده
  چکیده مسئلۀ رابطۀ علم و دین از دغدغه‌های جدی بشر است. ‌معمولاً این رابطه را در چهار مقولۀ تعارض، استقلال، گفت‌وگو، و وحدت دسته‌بندی می‌کنند. در این نوشته، ضمن معرفی اجمالی این چهار مقوله، در پی آنیم تا موضع شریعتی را در این‌ باره معرفی کنیم. شریعتی با اتکا به موضوعاتی چون یونانی‌زدگی علم و دین در قرون وسطی، رابطۀ علم ...  بیشتر

چشم‌اندازی بر تعامل علم و دین در علوم انسانی مدرن

عبدالله قنبرلو

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1390، ، صفحه 33-55

چکیده
  این مقاله به بررسی تأثیر مدرنیته بر جایگاه علم و دین در زندگی اجتماعی بشر می‌پردازد. در چهارچوب تحول پارادایمی که با ظهور تفکر و زندگی مدرن اتفاق افتاد، عقل انسان به معتبرترین منبع شناخت و امنیت و رفاه انسان به مهم‌ترین آرمان شناخت تبدیل شد. در معرفت‌شناسی مدرنیته، تجربه و تبیین منطقی ارتباط میان متغیرها در رسیدن به یک شناخت ...  بیشتر

نگاهی به دیدگاه غزالی دربارۀ «فلسفه و دین» و مقایسۀ آن با آرای برخی از فیلسوفان غرب

عبدالله نیک‌سیرت

دوره 2، شماره 3 ، خرداد 1390، ، صفحه 93-110

چکیده
  در این مقاله سعی شده تا علل و دواعی امام محمد غزالی در مخالفت و ضدیت با فلسفه و فیلسوفان به‌اختصار تقریر شود؛ زیرا بی‌تردید وی یکی از جدی‌ترین و سرسخت‌ترین مخالفان فلسفه و فیلسوفان در همۀ ادوار تاریخ بوده است. البته، در‌این‌باره سخن بسیار گفته شده است، اما در این میان بهتر است از زبان خود غزالی و فیلسوفان طراز اول به داوری ...  بیشتر

نگاهی به کارکردهای معرفتی دین در زندگی مدرن: بررسی نقش علم دینی

قدرت الله قربانی

دوره 1، شماره 2 ، آذر 1389، ، صفحه 109-138

چکیده
  زندگی مدرن دارای مبانی متافیزیکی مهمی برای خود است که این مبانی ابعاد مختلف حیات دنیوی بشر مدرن را مدیریت می‌کنند. اهمیت مبانی مذکور در آن است که آن‌ها نحوه نگرش انسان جدید به کل نظام هستی، اعم از خدا، خودش و جهان، را تعیین کرده و لذا با محوریت انسان همه حقایق را فهم و تفسیر می‌کنند. نتیجه محوریت انسان و سپس معطوف شدن همه توجه ...  بیشتر