نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

تحلیل فلسفی وحی و تکلّم الهی، یکی از ضرورت‌های دینی است. بشری بودن الفاظ قرآن کریم، انگاره‌ای است که حداقل از اوایل قرن چهارم هجری، برای تبیین نحوة تکلّم الهی به‌وجود آمده است و برخی در این میان برآنند که با توجه به اصل «سنخیت» ممکن نیست قرآن مخلوق بی‌واسطة خداوند باشد و بنابراین در جریان وحی، تنها معانی بدون شکل بر پیامبر اکرم (ص) نازل‌شده و ایشان خود به شکل‌دهی و عربی کردن معانی مبادرت ورزیده است. ازاین‌رو، پس از تبیین نحوة تمسک قائلان به بشری بودن الفاظ قرآن کریم، به اصل سنخیت، برداشت آنان تحلیل و نقد شده است و چنین به دست آمد که پذیرش اصل سنخیت مانع الهی دانستن الفاظ قرآن کریم نیست و با توجه به مبانی فلسفی، ازجمله مبانی وحدت وجود و تشکیک در وجود، می‌توان با فرض پذیرش اصل سنخیت و بساطت ذات، همچنان الفاظ قرآن کریم را مخلوق بی‌واسطة خداوند دانست

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the ratio of "verbal revelation" to "the principle of similarity"

نویسندگان [English]

  • Hesam Emami Danaloo 1
  • Ali Sharifi 2

1 Ph.D. in Quran and Hadith Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Faculty of Hadith and Quranic studies. university of Allameh tabatabai. Tehran. Iran

چکیده [English]

The philosophical analysis of divine revelation and speech is one of the religious imperatives. The humanity of the words of the Holy Qur'an is a notion that has been created at least since the beginning of the fourth century AH to explain the manner of divine speech, and some among them believe that according to the principle of "fidelity" it is not possible to create the Holy Qur'an without the intercession of God And so, in the process of revelation, only unformed meanings have been revealed to the Prophet (pbuh), and he has been able to formulate and Arabize the meanings. Hence, after explaining how they tend to conform to the principle of similarity, their perception is analyzed and criticized. So that the principle of similarity does not prevent divine knowledge of the Qur'anic words, and according to their philosophical foundations, which are more stemming from Sadra's philosophy, including the foundations of the unity of being and existence in existence, one can assume with the assumption of the principle of the harmony and simplicity of nature, The words of the Holy Quran are considered to be God's immediate creation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The principle of sankhit
  • The Holy Quran
  • Being human
  • Linguistic revelation
  • Immediate creation
قرآن کریم.
آشتیانی، سیدجلال‌الدین (1378)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج 4، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
آشتیانی، مهدی (1388)، اساس التوحید، تهران: هرمس.
آمدی، سیف‌الدین (1423 ق) ابکار الافکار فی اصول ‌الدین، تحقیق احمد محمدمهدی، ج 1، قاهره: دار الکتب.
ابن‌رشد، محمد بن احمد (1993)، تهافت التهافت، با مقدمه و تعلیق محمد العریبی، بیروت: دار الفکر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363)، المبدأ و المعاد، به‌اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371)، المباحثات، قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400 ق)، رسائل ابنسینا، قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغة.
اشعری، ابوالحسن (1400 ق)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، آلمان: فرانس شتاینر.
افلوطین (1413 ق)، اثولوجیا، به‌تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: بیدار.
بغدادی، عبدالقاهر (2003)، اصول الایمان، به‌تحقیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
بهمنیار بن مرزبان (1375)، التحصیل، به‌تصحیح مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
تهرانی، حاج میرزا جواد آقا (1390)، عارف و صوفی چه می‌گوید؟ (بحثی در مبادی و اصول تصوف و عرفان)، تهران: نشر آفاق.
جعفری، محمدتقی (بی‌تا)، جبر و اختیار، قم: دار التبلیغ.
جعفری، محمدتقی (1366)، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، تهران: اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1375)، رحیق مختوم، ج 2 و 3، قم: مؤسسة اسراء.
خمینی، روح‌الله (1381)، تقریرات فلسفۀ امام خمینی قدس سره، ج 2، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
ربانی گلپایگانی، علی (1392)، فاعلیت خداوند در معجزات، مجلۀ کلام اسلامی، ش 22.
زرکشی، محمد بن عبدالله (1410 ق)، البرهان فی علوم القرآن، ج 1، بیروت: دار المعرفه.
سروش، عبدالکریم (1386)، «بشر و بشیر»، <www.drsoroush.com>، تاریخ دست‌رسی: 20/9/1396.
سروش، عبدالکریم (1387)، «طوطی و زنبور»، <www.drsoroush.com>، تاریخ دست‌رسی: 20/9/1396.
سروش، عبدالکریم (1434 ق)، «محمد (ص) راوی رؤیاهای رسولانه: خواب احمد خواب جمله انبیاست» (مقالة دوم)، <www.drsoroush.com> تاریخ دست‌رسی: 20/9/1396.
سروش، عبدالکریم (1378)، بسط تجربۀ نبوی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
سهروردی، شهاب‌الدین (1375)، مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق، با مقدمه و تصحیح هانری کربن و دیگران، ج 3، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1360)، الشواهد الربوبیۀ فی المناهج السلوکیۀ، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، با حاشیۀ هادی بن مهدی سبزواری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار العقلیۀ الاربعۀ، با حاشیۀ علامه سیدمحمدحسین طباطبائی، ج 2، 3، 6، 7، 8، بیروت: دار احیاء التراث.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1361)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محمد خواجوی، ج 1، قم: بیدار.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1414 ق)، بدایۀ الحکمۀ، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین قم.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (بی‌تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با حاشیۀ مرتضی مطهری، ج 3، تهران: صدرا.
فارابی، ابونصر (1406 ق)، فصول منتزعه، به‌تحقیق فوزی نجار، تهران: المکتبة الزهراء.
فارابی، ابونصر (1996)، السیاسۀ المدنیۀ، شرح علی بو ملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر (1995)، آرای اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، شرح علی بوملحم، بیروت: مکتبۀ الهلال.
فخررازی، محمد بن عمر (1411 ق)، المباحث المشرقیۀ فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار.
فخررازی، محمد بن عمر (1986)، الاربعین فی اصول ‌الدین، ج 1، قاهره: مکتبۀ الکلیات الازهریه.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی ملامحسن (1375)، اصول المعارف، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1396)، قاعدۀ الواحد از دیدگاه متکلمان، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
قدردان قراملکی، محمدحسن (1395)، راز خلقت و بقا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
ماتریدی، محمد بن محمد (1426 ق)، تأویلات أهل السنه، تحقیق مجدی باسلوم، ج 8، بیروت: دارالکتب العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
محقق سبزواری، ملاهادی بن مهدی (1369)، شرح المنظومه، شرح آیت‎الله حسن حسن‌زادۀ آملی، تحقیق مسعود طالبی، ج 1، تهران: نشر ناب.
مصباح، محمدتقی (1366)، آموزش فلسفه، ج 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
ملایری، موسی (1393)، تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا، قم: کتاب طه.
هاشمی‌نسب، سیدمحمود (1393)، تأملی در نظریة اصالت وجود و وحدت وجود، با همکاری شعیب حدادی، قم: دلیل ما.
یثربی، سیدیحیی (1384)، «نقدی بر قاعدۀ الواحد و اصل سنخیت»، مجلۀ نقد و نظر، س 10، ش 1 و 2.