نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه غرب دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکترای تخصصی مبانی نظری اسلام دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در قرآن کریم به علومی اشاره شده که صاحب آن مسجود ملائک، شاهد بر رسالت، قادر به انجام امور خارق العاده، و تعلیم آن به عموم انسان‌ها، هدف رسالت نبی اکرم(ص) می‌باشد. ماهیت، ابزار، آثار، و تفاوت این علوم با سایر معارف بشری چیست؟ آیا یاران حضرت حجت(عج) از این علوم  بهره‌مند و از توانمندی‌های حاصله، در ظهور استفاده می‌کنند؟ معرفت شهودی، مشاهده حضوری بلاواسطه حقایق در عالمِ علمِ ربوبی است که صاحبان آن، باطن اشیاء و حقایق عالم را بی­واسطه صورت علمی شهود می­نمایند. معارف شهودی اعم است از وحیِ نبوت که مختص به انبیا است، و وحی غیر نبوت که شامل: الهام، مکاشفه، رؤیای صادقه، علم به اسماء و کتاب است. در این مقاله با رویکرد معرفت‌شناسیِ اسلامی ،پس از تبیین علم، اقسام ، ابزار روش‌های معرفتی و تفاوت آن‌ها با یکدیگر، به اقسام معارف شهودی و مواهب آن پرداخته‌ایم. عدم انحصار آن به معصومین(س) را اثبات و با ذکر نمونه‌ای از روایاتِ ظهور مدعی شده‌ایم که صلحاء با تسلط بر برخی از مراتب معرفت شهودی و قدرت‌های حاصله، در ظهور و پیروزی  حضرت حجه(عج) نقش آفرینی و تحت ولایت امام، زمین را به ارث می‌برند. «ان الارض یرثها عبادی الصالحون»

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of intuitive knowledge in the outburst and victory of Hojjat (aj)

نویسندگان [English]

  • Saleh Hasanzade 1
  • Daryush Telvari 2

چکیده [English]

In the Holy Quran, it is referred to “the science” which our Prophet is the owner of ,being able to perform fantastic affairs, and directing those sciences to the general people is the purpose of the prophet’s mission. What are the nature and tools of these sciences? What is its difference with other human sciences and its effects? Do the follower of Hazrat Hajjat (aj) enjoy these sciences and use their abilities to emerge? The reality of “Intuitive knowledge” is observation of the immediate presence of facts in the world of “God”, whose owners are intuitively aware of truths of the universe and are able of inward-looking  objects. Intuitive education is from prophetic revelation that is specific to the prophets, and non-prophetic revelation , which includes: inspiration, revelation, sincere dream and the science of “Asma” and “Quran”. In this paper after the explanation of the real science, its types, the means and methods of epistemologhy and of course their difference, we have tried to clarify the types of intuitive teachings and the benefits of them. The lack of its monopoly to the infallibles (S),  and by claiming an example of the traditions of the advent, we claim that peace by dominating some levels of intuitional knowledge and the resulting powers, we can effect the emergence and victory of Hojja (Aj) and Under the province of Imam, we inherit the land. “ En-al-arz Yaresoha Ebadi al-Salahon”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • science
  • intellect
  • heart
  • intuitive
  • Knowledge
  • emergence
قران کریم
ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم، ‏(1397 ق)، ‏الغیبة للنعمانی،‏ چاپ اول، تهران: ‏نشر صدوق.‏
ابن بابویه، محمد بن علی، (1395 ق)، کمال‌ الدین‌ و تمام‌ النعمه، محقق / مصحح: غفارى، على اکبر، ج1، چاپ دوم، تهران: اسلامیه.
ابن بابویه، محمد بن على، (1378)، ‏ عیون أخبار الرضا علیه السلام، محقق/مصحح: لاجوردى، مهدى، ج2، چاپ اول، تهران: ‏‏نشر جهان‏.
ابن‏جوزى، عبدالرحمن بن على‏زاد، (1422 ق)،  زاد المسیر فى علم التفسیر، ج3، محقق: مهدى، عبد الرزاق‏، ج3، چاپ اول، بیروت: دار الکتاب العربی‏.
ابن عربی، (1360)، تـبیان الرمـوز یا شرح و ترجمه مقدمه‌ شرح‌ فصوص‌ الحکم، ترجمه فخر العلماء کردستانی‌، به‌ کوشش‌:محمود فاضل، مشهد: چاپخانه خراسان.
ابن عربی ، (1367‌)، رسائل ابن عربی(ده رساله فارسی شده)، مقدمه‌،تصحیح‌ و تعلیقات نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی.
ابن عربی ، (1383)، جهان در پناه یـازده اسـم اعظم، شرح و توضیح علی بـاقری، تـهران: پازینه.
ابن عربی ، (1384-1388)، ترجمۀ فتوحات مکیه، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، ج1، تهران: مـولی.
ابن­منظور، محمدبن مکرم، (1414ق)، لسان­العرب، محقق/مصحح: میردامادی، جمال‌الدین، ج15، چاپ سوم، بیروت: دارالفکرللطباعه و النشر و التوزیع.
ابن عربی ، (1370)، شرح دعای سحر،ترجمه سیداحمدفهری، چاپ اول: نشر اطلاعات.
 ابن عربی ، (1376)، مصباح الهدایۀ الی الخلافۀ و الولایۀ، با مقدمه سید جلال الدین آشنتیانی، چاپ سوم، تهران: موسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی.
ایان باربور، (1362)، علم و دین، ترجمه­ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: نشر دانشگاهی.
جعفری، محمدتقی، (1387)، فلسفه­ی دین، چاپ چهارم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
الجندی، مؤید الدّین، (1381)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال‌الدین الآشتیانی، ویرایش دوم، قم، بوستان‌ کتاب‌ قم‌: (انـتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم).
خاتمى، احمد، (1370)، فرهنگ علم کلام‏، چاپ اول،‏‏ تهران: انتشارات صبا. ‏ 
خـمیسی، د.ساعد، (2001 م)، نظریه المعرفه عند ابن عربی، قاهره‌: دار‌ الفجر للنشر و التوزیع.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412 ق)‏، مفردات ألفاظ القرآن‏، چاپ اول، بیروت: دار الشامیة.
زمخشرى، محمود بن عمر، (1407 ق)، ‏الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏، ج3، مصحح: حسین احمد، مصطفى‏، ج3، چاپ سوم، بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.
سبحانی، جعفر، (1385)، ولایت تکوینی و تشریعی از دیدگاه علم و فلسفه؛ قم: موسسه امام صادق(ع).
سجادى، سید جعفر، (1373)، فرهنگ معارف اسلامى، ج2، چاپ سوم‏، تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران‏.
سروش، عبدالکریم، (1358)، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تهران: انتشارات حکمت.
شیخ اشراق‏، (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق،‏ به تصحیح و مقدمه هانرى کربن و سید حسین نصر و نجفقلى حبیبى، ‏چاپ دوم، تهران: ‏موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.‏
الشهرزورى، شمس الدین، (1372)، ‏‏شرح حکمة الاشراق( الشهرزورى)، مقدمه و تحقیق از حسین ضیائى تربتى، چاپ ‏اول، تهران: ‏موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.‏
صدر المتألهین، 1981 م، ‏الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج8 و9، چاپ سوم، بیروت: ‏‏دار احیاء التراث‏.
صدر المتألهین ، (‏1375)، ‏مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهین،‏ تحقیق و تصحیح از حامد ناجى اصفهانى، چاپ اول‏تهران: ‏انتشارات حکمت‏.
صدر المتألهین ، (‏1383)، شرح أصول الکافی(صدرا)، محقق/ مصحح: خواجوى، محمد، ج1، چاپ اول، ‏تهران: ‏مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
صدر المتألهین ، (‏1360)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانى‏، چاپ دوم، ‏مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
صفار، محمدبن حسن، (1404‌ق‌)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد‌، ج1، چاپ دوم‌، قم: مکتبة‌ آیت‌ الله‌ مرعشی النـجفی.
طباطبایى، سید محمدحسین، (1390 ق)، ‏المیزان فی تفسیر القرآن‏، ج 2، 5، 11، 13، 14، 15، 16، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏.
طباطبایى، سید محمدحسین ، (1380)، نهایة الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: انتشارات الزهرا.
طباطبایى، سید محمدحسین ، (1382)، شیعه،  چاپ چهارم، تهران: مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران.
طباطبایى، سید محمدحسین ، (1388)، رسائل توحیدی طباطبائی، سیدمحمدحسین،. ترجمه و تحقیق علی شیروانی: قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی‌حوزه علمیه قم)
طباطبایى، سید محمدحسین ، (1385)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج2، چاپ یازدهم، تهران: صدرا.
طباطبایى، سید محمدحسین ، (1342 ق)، النهایة الحکمه، ج2، چاپ ششم، قم: مؤسّسة نشر اسلامی ‌جامعة مدرّسین قم.
طبرسى، فضل بن حسن، (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،‏ مصحح: یزدى طباطبایى، فضل‏الله‏، ج2، 4، 5، 6، 7، چاپ سوم، تهران: ناصرخسرو.
طبرى، محمد بن جریر، (1412 ق)، ‏جامع البیان فى تفسیر القرآن( تفسیر الطبرى)، ج2، 19، چاپ اول، بیروت: دارالمعرفة.
الطریحی، فخرالدین، (1363)، مجمع البحرین، ج5، تهران: انتشارات مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن، (بی تا)، ‏‏التبیان فی تفسیر القرآن،‏ مصحح: عاملى، احمد حبیب‏، مقدمه‏نویس: آقا بزرگ تهرانى، محمد محسن، ج 2، 7، 8، چاپ اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.‏
طوسى، محمد بن الحسن، (1414 ق‏)، الأمالی( للطوسی)، محقق / مصحح: مؤسسة البعثة، چاپ اول، قم: دار الثقافة.
عیاشی، محمد بن مسعود، (1380 ‌ق)، تفسیر العیاشی، ج1، 2، چاپ اول، تهران: المـکتبة ‌ ‌العـلمیة الاسلامیة.
فیاض لاهیجى، (1383)،‏ گوهر مراد، مقدمه از زین العابدین قربانى، چاپ اول، ‏تهران: ‏نشر سایه‏.
فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى، (1415 ق)‏‏، تفسیر الصافی‏، مقدمه و تصحیح: اعلمى، حسین‏، ج3، 20، چاپ دوم، تهران: مکتبة الصدر.
قمى، على بن ابراهیم، (1363)،‏ تفسیر القمی‏، محقق: موسوى جزایرى، طیب‏، ج2، چاپ سوم، قم‏: دار الکتاب‏.
قیصری، محمد داوود، (1370)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحـکم، بـا مقدمه سید‌ جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
قیصری، محمد داوود، (1375)، شرح فصوص الحـکم، بـا مقدمه، تصحیح و تعلیق‌ سید‌ جلال الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات‌ علمی و فرهنگی.
قیصری، محمد داوود، (1387)‌، شرح‌ قیصری بر‌ فصوص‌ الحکم‌ ابن عربی، ترجمه محمّد خواجوی، ج1، تهران: مولی‌.
کفعمى، ابراهیم بن على عاملى، (1405ق)، ‏‏المصباح للکفعمی( جنة الأمان الواقیة)، چاپ دوم‏، قم، دارالرضی(زاهدی).
کلینى، محمد بن یعقوب، (‏1407 ق)‏، الکافی( ط- الإسلامیة)، محقق / مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى، محمد، ج1، 2، 8، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
متقی، علی بن حسام‌الدین، (1409ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ج1، چاپ قدیم، بیروت: موسسه الرساله.
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى، (1403ق)، بحار الانوار( ط- بیروت)، ج4، 11، 13، 17، 23، 35، 67، 90، چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی ری شهری، محمدمهدی، (1388)، مبانی شناخت، چاپ دوم، قم: دارالحدیث.
مصباح­یزدی، محمدتقی، (1395)، راه و راهنماشناسی، تصحیح وبازنگری: مصطفی کریمی، چاپ دوم، قم: انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
مصباح­یزدی، محمدتقی ، (1393)، آموزش فلسفه، جلداول، چاپ پانزدهم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین­الملل.
مصطفوی، حسن، (1371)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج8، وزارۀ الثقافۀ و الارشاد الاسلامی الدائرۀ العامه.
مطهری، مرتضی، (1389)، مجموعه آثار، ج 3 ، 5، 6، 13، صدرا.
مطهری، مرتضی ، (1390)، مجموعه آثار، ج 2 صدرا.
مفید، محمد بن محمد، (1413 ق)‏، الأمالی( للمفید)، محقق / مصحح: استاد ولى، حسین وغفارى على اکبر، چاپ اول، قم: ‏کنگره شیخ مفید.
مکارم شیرازى، ناصر، (1371)، تفسیر نمونه‏، ج15، چاپ دهم، تهران: ‏دار الکتب الإسلامیة.
نوربخش‌،جواد، (1372)‌، فـرهنگ‌ نـوربخش‌ اصـطلاحات تصوف، تهران: نوربخش.