نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

• مجید خزاعی ¹
• محمدرضا ستوده‌نیا ²
• سیدمهدی لطفی ³

¹ دانشجوی دکتری علوم قرآن و، دانشگاه اصفهان

² دانشیار گروه علوم قرآن دانشگاه اصفهان

³ استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان

چکیده

تفسیر قرطبی، در دسته‌بندی تفاسیر، در گروه تفاسیر فقهی جای می‌گیرد و افزون بر مباحث فقهی مباحث گوناگون دیگری را نیز در خود جای داده است. یکی از موضوعات جالب توجه این تفسیر عقل است و جایگاه آن در سه حوزۀ فقهی، کلامی، و تفسیری قابل بررسی است. قرطبی در مقام نظر مجالی برای ورود عقل در حوزه‌های فقهی و کلامی نمی‌بیند، اما در عمل در مواردی به دلیل عقلی استناد کرده است. وی در حوزۀ قرآنی نقش پررنگی برای عقل در تفسیر قرآن قائل است. قرطبی در حوزۀ تفسیر با گشاده‌دستی نقش عقل در تفسیر را تبیین می‌کند و، با قبول تفسیر به رأی، عقل را منبعی مهم در تفسیر قرآن می‌داند و موافقان صرف تفسیر اثری را نقد و آن‌ها را تخطئه می‌کند. قرطبی روایات تفسیر به رأی را ناظر به دو دسته از مفسران می‌داند و، با قبول نقش عقل در تفسیر، در ذیل آیات به تعریف خود از عقل پرداخته است و بر اهمیت آن در تفسیر قرآن و ناکافی بودن اکتفای بر نقل تأکید دارد. مراد قرطبی از عقل طاعت الهی است و بر این اساس کسانی مانند کافران، که به طاعت الهی نمی‌پردازند، فاقد عقل‌اند. در این نوشتار درصدد بررسی تعریف عقل از دیدگاه قرطبی و نیز تبیین جایگاه آن در حوزۀ تفسیری هستیم.

کلیدواژه‌ها

• کلیدواژه‌ها: عقل
• قرطبی
• احکام
• تفاسیر فقهی
• تفسیر به رأی

عنوان مقاله [English]

Position and rule of wisdom in exegeses of Qurtubi’s Quranic Al Jame El Ahkam

نویسندگان [English]

• Majid Khazaie ¹
• Muhammad Reza Sotoudehnia ²
• Seyed Mehdi Lotfi ³

چکیده [English]

Qurtubi’s exegeses in categorization of exegeses has a great place in exegeses of Ray. This exegeses, in spite of its juristic nature in three fields of juristic, rhetorical and exegeses can be discussed. Qurtubi in position of an interpreter consider no room for entrance of wisdom in fields of juristic and rhetoric, but in practical field he has indicated to wisdom. In the field of Quranic studies, he considers a great position for wisdom. For Qurubi  exegeses of hadith  has positions based on interpreters’ two different views , and by accepting of the place of wisdom in exegeses of Quran, has presented his  own  definition  from wisdom  and its importance in exegeses of Quran and stressed  insufficiency relying on quotation. This paper tries to define of wisdom based Qurtubi’s view and its place in three fields of juristic, rhetoric, and exegeses.

کلیدواژه‌ها [English]

• Key words Wisdom
• Qurubi
• Rhetoric
• Ahkam
• exegeses