نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار تربیتی دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

چکیده
در این مقاله دیدگاه ایمان‌گرایانة غزالی و آثار و دلالت‌های این دیدگاه در تربیت دینی بررسی شده است. بدین منظور، نخست منطق ترجیح موضع ایمان‌گرایی بر سایر رویکردهای تربیت دینی تشریح شد. سپس، با تکیه بر پیشینة فکری غزالی در باب اشاعره، تصوف، و مخالفت او با فلسفه، تصریح شد که غزالی انسان‌ها را از یک‌دیگر متفاوت می‌داند و این تفاوتْ سبب می‌شود که هر فردی برای پذیرش باورْ توجیه‌های گوناگونی داشته باشد. بر اساس همین تفاوت‏ها، برخی بر آن‌اند که برای ایمان‌ آوردن هیچ گونه استدلالی ضروری نیست. برخی عقلانیت و استدلال را برای باورمندی به‌ کار می‌گیرند و بعضی نیز، از دیدگاه غزالی، ساحت برتر ایمان، یعنی عرفان، را برای دین‌داری برمی‌گزینند. هر یک از این ساحت‌ها اگر مبتنی بر شریعت باشد، می‌تواند در انسانْ ایمان ایجاد کند و هر یک از این دیدگاه‌ها، به تبع مبانی خود، می‌تواند اشارات مختلفی در تربیت دینی داشته باشد. در این مقاله، تربیت دینی بر اساس سه گروه بررسی و مشخص شد: عوام، خواص اهل برهان، خواص اهل عرفان. هر یک از گروه‏های مذکور ویژگی‌ها، اهداف و اصولی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ghazali's view of the relationship between reason and religion and its implications for religious education Religious education based on the belief fideistic Ghazali

نویسنده [English]

  • Ali Khaleghkhah

چکیده [English]

In this paper, the view of Alghazali’s fideistic and the effects and implications in religious education has been studied. For this aim, first has been described the reason of preferring of faith-oriented position instead of other religious education approaches. Then based on Alghazali’s thoughts in the case of Eshaereh, Tasavvof and opposition with philosophy, has been emphasized that Alghazali believed of different human beings. So this differentiation has followed various justifications to accept belief. Based on those differentiations, some believe that no reason is needed to faith. In one hand, some apply for faith rationality and reasoning, on the other hand, based on Alghazali’s views, others choose for religiosity priority position of faith which is called the mysticism. Each one of these realms, if is on the base of Sharia, can construct the faith in human kinds. Although, those approaches, can have variety of reasoning in the case of religious education. In this paper, religious education has been studied based on three groups of masses, mystic nobles and also argument servitors. The findings show that each of mentioned groups pursues some aims, features and principals.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: religious education
  • Fideism
  • Alghazali
منابع
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1377). نیایش فیلسوف (مجموعه مقالات)، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
ایزوتسو، ترشی‌هیکو (1378). مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمة زهرا پورسینا، تهران: سروش.
بهشتی، سعید (1380). آیین خردپروری (پژوهشی در نظام تربیت عقلانی سخنان امام علی (ع))، تهران: مؤسسة فرهنگی دانش و اندیشة معاصر.
بلندهمتیان، کیوان (1389). «نفی کلام در اندیشة غزالی»، فصل‌نامة اندیشة دینی دانشگاه شیراز، س 11، ش 36.
جمشیدی کوهساری، محبوبه، محمد نجفی و محسن جمشیدی کوهساری (1388). «تأکید بر تربیت عقلانی؛ گامی اساسی در تربیت دینی»، تهران: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، همایش تربیت دینی در جامعة اسلامی معاصر.
دفتری، فرهاد (1380). سنت‌های عقلانی در اسلام، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
دنیا، سلیمان (بی‌تا). الحقیقة فی النظر الغزالی، قاهره: مکتبة الدراسات الفلسفیه.
رفیعی، بهروز (1381). آرای دانش‌مندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی، ج ۳، امام محمد غزالی، تهران: سمت.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1388). فرار از مدرسه؛ دربارة زندگی و اندیشة ابوحامد غزالی، تهران: امیرکبیر.
سجادی، سیدمهدی (1384). «تبیین و ارزیابی رویکرد عقلانی به تربیت دینی (قابلیت‌ها و کاستی‌ها)»، فصل‌نامة نوآوری‌های آموزشی، س 4، ش 11.
شعبانی ‌ورکی، بختیار (1377). «رویکردی فراتحلیلی به نظریه‌های تربیت دینی»، نشریة دانشکدة الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، س 31، ش ۴۱ و 42.
شیخ، سعید (1365). مابعدالطبیعة غزالی، ترجمة محسن جهانگیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
غزالی، محمد (1360). شک و شناخت (المنقذ من الضلال)، ترجمة صادق آیینه‌وند، تهران: امیرکبیر.
غزالی، محمد (1361). المنقذ من الظلال، ترجمة محمدمهدی فولادوند، تهران: مؤسسة مطبوعاتی عطایی.
غزالی، محمد (1362). الرسالة اللدنیه، ترجمة زین‌الدین کیایی‌نژاد، تهران: مؤسسة مطبوعاتی عطایی.
غزالی، محمد (1386). احیاء علوم الدین، ترجمة مؤیدالدین محمد خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، ج ۱ و ۳، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، محمد (1387). کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، ج ۱ و ۲، تهران: علمی و فرهنگی.
غزالی، محمد (1414 ق). فیصل التفرقه، بیروت: دار الکتب العلمیه.
غزالی، محمد (1995). میزان‌العمل، قدم له و علق علیه و شرحه علی بو ملحم، بیروت: دار المکتبة الهلال.
غزالی، محمد (1998). الاربعین فی اصول ‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
غزالی، محمد (2003). الاقتصاد فی الاعتقاد، شرح و تحقیق و تعلیق انصاف رمضان، بیروت: طبع اولی.
قاضی، عبدالجبار بن احمد (1960). المغنی فی ابواب التوحید و العقل، تحقیق طه حسین، دارالکتب.
کاردان، علی‌محمد و دیگران (1374). فلسفة تعلیم و تربیت، ج ۱، تهران: سمت.
کوربن، هانری (1388). تاریخ فلسفة اسلامی، ترجمة جواد طباطبایی، تهران: کویر.
منتگمری، وات (1380). فلسفه و کلام اسلامی، ترجمة ابوالفضل عزتی، تهران: علمی و فرهنگی.
همایی، جلال‌الدین (1342). غزالینامه، تهران: شرق.
 
Griffel, F. (2009). Al-Ghazali's philosophical theology, Newyork: Oxford university press.
Nofal, N. (2000). Al-Ghazali, Prospects:the quarterly review of comparative education (unesco: international Bureau of Education) Paris: Vol. XXIII, No.3 (4).