2024-03-29T09:29:14Z
https://elmodin.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=98
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
نقش آموزههای دینی در حل بحرانهای زیست محیطی
محمد
بیدهندی
علی
کرباسی زاده
محسن
شیراوند
خداوند هستی را با نظمی بینظیر و وحدتی حیرتآور خلق کرده است. بخش کوچکی از این نظام، طبیعت و انسان است. طبیعت با تمام موجودات خویش در ارتباط با بخشی دیگر از هستی یعنی انسان میباشد. به گواهی آموزههای ادیان ابراهیمی (توحیدی) کل هستی و به تبع آن طبیعت تسبیحگوی خالق خویش میباشند. این صفت حاکی از مخلوقی زنده و دارای ادراک است که نوعی حقوق و تکالیف را متوجه آن میگرداند. خداوند طبیعت و همه مواهب آن را در اختیار انسان قرار داده تا او بتواند با بهرهمندی از آن به کمال نهایی که همانا قرب الهی است نائل گردد. این رابطة تعاملی، رابطة بین دو موجود زنده با یکدیگر است نه رابطهای که بخشی از هستی (انسان) به بهره کشی از بخشی دیگر (طبیعت) بپردازد. حلقة اتصال بین انسان و طبیعت پرداختن به مسئلة بنیادین هدف غایی خلقت انسان است. در این مقاله ضمن تحلیل آموزههای موجود در ادیان توحیدی در حوزة مرتبط با موضوع این پژوهش، به این سؤال که نقش انسان در ایجاد فساد و شر اعم از طبیعی یا مابعد الطبیعی تا چه میزان است پاسخ داده شده است.
روش تحقیق در این پژوهش نگرش تحلیلی و فلسفی به پدیدههای عالم با استفاده از پردازش آموزههای ادیان توحیدی میباشد.
از جمله نتایج این پژوهش میتوان پرداختن به مسئله بحران زیست محیطی با نگاهی نو و دین محور و ارائه راه حلهای مبنایی دینی در این خصوص و نیز وجود شر در هستی در صورت تقابل انسان با محیط زیست را نام برد.
کلیدواژهها: خدا
انسان
طبیعت
محیط زیست
ادیان توحیدی
2011
03
10
7
21
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_441_9723eeacee94c244f5d9012c6aa3c14a.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
تأثیر تمدن اسلامی در شکوفایی ریاضیات کاربردی؛
محاسبة فاصلة بغداد ـ مکه بهوسیله ابوالوفای بوزجانی
جعفر
آقایانی چاوشی
ابوالوفای بوزجانی، ریاضیدان و منجم برجسته ایرانی در قرن چهارم هجری ضمن رسالة مختصری که نسخة خطی آن تاکنون بر جای مانده است، فاصلة بغداد ـ مکه معظمه را با روشی کاملاً ابتکاری تعیین کرده است. او این روش را بهطور کلی برای تعیین فاصلة همه شهرها با معلوم بودن طول و عرض جغرافیایی آنها تعمیم داده است.
در این مقاله پس از مروری به عصر بوزجانی ـ یعنی عصر زرین تمدن اسلامی که ریاضیات کاربردی را متداول کرد ـ روش وی را با استفاده از علائم جدید ریاضی مورد تحلیل قرار داده، آنگاه نتیجه حاصل از آن را با نتیجه یکی از روشهای جدید در این زمینه مورد مقایسه قرار میدهیم تا دقّت این ریاضیدان بزرگ را در محاسباتش بهتر نمایان کنیم.
کلیدواژهها: ابوالوفای بوزجانی
فاصلة شهری
فتوگرامتری
مثلثات کروی
ریاضیات کاربردی
تمدن اسلامی
2011
03
10
23
40
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_442_7a6507bd4a26cfde97d4419270d7a499.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
مفهوم رشد و توسعة انسانی در دیدگاه اسلام و غرب
نیکو
دیالمه
مریم
برادران حقیر
هرگونه معرفت بشری با زبان و کلماتی که در برگیرندة مفاهیم است، ادا میشود. محققان در هر علمی باید مفاهیم را با الفاظ و عباراتی بیان کنند که توضیح و تشریح و تعیین حدود آن آسان باشد تا بتوانند معنا را به همین صورت که در ذهن خود دارند به مخاطب منتقل سازند.
در این میان توسعه و رشد از جمله مفاهیمی است که در زمینههای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد، بدون آنکه به بار مفهومی آن در چارچوب مورد استفاده توجه واقعی شود. این امر از آن جهت اهمیت دارد که در انتقال مفهوم از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر، لحاظ کردن تفاوتهای بنیادین در بومی نمودن آن مفهوم و کاربردی کردن آن، اثرگذار است.
در این مقاله با هدف مقایسه مفهوم رشد و توسعه انسانی در چارچوب فکری رایج غربی، به بازتعریف این مفاهیم در چارچوب فکری اسلام پرداخته خواهد شد.
کلیدواژهها: رشد
توسعة انسانی
عوامل مؤثر بر رشد
2011
03
10
41
63
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_443_2c7fe19c5fdd4d44a9bb64a2c1a7fe6e.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
نسبت عقل و دین در فلسفة کانت
اسماعیل
سعادتی خمسه
نسبت دین و عقل در فلسفة کانت از جملة موضوعاتی است که داوری سریع و قطعی در مورد آن دشوار است. در این مقاله سعی میشود با توجه به آثار مهم کانت و بهویژه با تأکید بر دین فقط در محدودة عقل موضع حقیقی و واقعی کانت در این مورد کشف و تشریح شود. با توجه به ایدهآلیسم استعلایی و اصالتبخشی به خودآیینی عقل در فلسفة نقدی و نیز با دقت در استعاراتی که کانت در آثار خود به کار میبرد، به این نتیجه متمایل میشویم که در ساختمان فکری کانت اموری از قبیل خدا، وحی، دین و جاودانگی هر چند به اشکال مختلف مورد توجه و گاه مورد تأکید قرار گرفته است؛ ولی این امور یا بهعنوان اصل موضوعة اثبات نشدة اخلاق و ایدة ذهنی فرادید هستند و یا اهمیت و اعتبار آنها تا اندازهای است که همسو و همساز با اصول و قواعد وضع شده توسط عقل خودآیین بشری و وجدانگاه معینْ این عقل و گاه پشتگرم به چنین عقلی باشد. خدا در نهایت در اندیشهی کانت به جامعه مشترکالمنافع اخلاقی، که جامعة مبتنی بر فضیلت محسوب میشود، تحویل میرود؛ و جاودانگی نیز از جنبة فردی و شخصی خارج شده به امیدی نوعی و جمعی برای تحقق چنان جامعهای تبدیل میشود. بدین ترتیب، وحی بهعنوان پدیدهای شخصی، همچون خواب، تا آنجا مورد توجه است که همسو و سازگار با قواعد و قوانین و آرمانهای عقل خودآیین، اعم از نظری و عملی، باشد؛ وگرنه، علیالاصول، مانند خواب نوعی جنون موقت و خروج از ساحت اجتماعی انسان به شمار آمده و به طور ضمنی و با ظرافت تمام چوب رد و انکار میخورد.
کلیدواژهها: دین
عقل
خدا
جامعة مشترکالمنافع اخلاقی
غایتمندی
2011
03
10
65
92
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_444_b442a0c89daac4c52f1955ada37d70d7.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
نگاهی به برخی زمینه¬های ارتباط مسئله «نفس (ذهن) ـ بدن»
و مسئلۀ «آفریدگار ـ جهان»
پیروز
فطورچی
نوشتار حاضر بررسی کوتاهی است دربارة برخی زمینه­های ارتباط میان دو مسئلۀ مهم و دیرپا در فلسفه و الهیات یعنی مسئلة «نفس و بدن» و یا به تعبیر جدیدتر مسئله «ذهن ـ بدن»، از یک سو و مسئلۀ چگونگی ارتباط آفریدگار و جهان طبیعت، از سوی دیگر. آیا به لحاظ تاریخی و تحلیلی می­توانیم میان نحوۀ تلقی خود از این دو مسئله نسبتی برقرار کنیم؟ در پاسخ به این پرسش ابتدا با تحلیلی فلسفی و کوتاه نشان داده میشود که در بحث از تبیین چگونگی ارتباط میان آفریدگار و جهان طبیعت با مسائل و مشکلاتی مواجهیم که با دشواری­های مربوط به فهم ما از مسئلۀ ارتباط نفس و بدن (یا ذهن و بدن) بی­شباهت و بی­مناسبت نیست. سپس با ذکر چند نمونه از دیدگاه­های تاریخی و معاصر در فلسفه و الهیات غرب به برخی زمینههای ارتباط میان این دو مسئله در تفکر غرب میپردازیم. پس از آن، زمینههای ارتباط میان این دو مسئله را در اندیشۀ اسلامی پی میگیریم. توصیههای جدی دربارۀ لزوم دقت و پرهیز از زیادهروی در به کارگیری تمثیل نفس ـ بدن نیز مورد توجه خواهد بود
کلیدواژهها: مسئلة «نفس (ذهن) ـ بدن»
فعل خداوند
فلسفۀ ذهن
علم و دین
2011
03
10
93
108
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_445_582ca98ce9de35a38f9a1b7ba9093077.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
نگاهی به کارکردهای معرفتی دین در زندگی مدرن:
بررسی نقش علم دینی
قدرت الله
قربانی
زندگی مدرن دارای مبانی متافیزیکی مهمی برای خود است که این مبانی ابعاد مختلف حیات دنیوی بشر مدرن را مدیریت میکنند. اهمیت مبانی مذکور در آن است که آنها نحوه نگرش انسان جدید به کل نظام هستی، اعم از خدا، خودش و جهان، را تعیین کرده و لذا با محوریت انسان همه حقایق را فهم و تفسیر میکنند.
نتیجه محوریت انسان و سپس معطوف شدن همه توجه به تأمین نیازهای دنیوی باعث افراط او در استفاده از مواهب خدادادی در طبیعت، و غفلت از حقایق غیرمادی و معنوی میشود که این دو امر از بحرانهای اساسی انسان در جهان مدرن است.
در حل بحران زندگی مدرن، به نظر میرسد نقش دین، بالاخص ادیان الهی، بر عوامل و مؤلفههای دیگر مقدم باشد؛ زیرا دین قادر است پاسخ پرسشهایی که انسان مدرن از طریق علم و متافیزیک مدرن نتوانست پاسخ آنها را بیابد به انسان گوشزد کند.
با توجه به نقش مذکور دین و نیز اهمیت علم و نگرش متافیزیکی در حل بحران انسان مدرن، میتوان به اهمیت نقش علم دینی در این زمینه توجه داشت؛ زیرا علم دینی، در اینجا، نظام معرفتی دربارة جهان طبیعت و نیز ماوراء طبیعت است که آموزههای دین در شکل دهی متغیرهای تأثیر گذار آن، دارای نقش و تأثیر مهمی است که به واسطه همین کلیتِ علم، بالاخص کاربردهای آن را، رنگ و جهت دینی داده و از بروز نتایج سکولار و ضد دین جلوگیری میکند.
کلید واژهها: علم
دین
زندگی مدرن
انسان گرایی
علم دینی
2011
03
10
109
138
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_446_0bceced8e4078d72e03943fea3c6511f.pdf
پژوهشهای علم و دین
38306462
38306462
1389
1
2
مقایسه مراحل تکامل جنین انسان از دیدگاه قرآن،
حدیث و علم جنین شناسی
زهره
کامکار
شهناز
رضوی
محمدهادی
امین ناجی
در مقالة حاضر به مقایسه تطبیقی مراحل تکامل جنین انسان از دیدگاه قرآن، حدیث و علم جنین شناسی پرداخته شده است. مراحل اساسی تکامل جنین از مرحلۀ نطفه امشاج تا مرحلة علقه، مضغه، عظام و لحم (که قرآن کریم این نامهای علمی را به آنها داده) در واقع با شکل و خصوصیات میکروسکپی آنها مطابقت دارد. با توجه به اینکه در طول همة این مراحل جنین از چند میلیمتر تجاوز نمیکند، علم جنینشناسی که در نیمه دوم قرن بیستم پدید آمد، چنین وصف قرآنی را از طریق پیشرفت تکنولوژی و تجهیزات جدید تأیید نموده است. با شناخت مراحل تشکیل جنین انسان که جلوهای از شگفتیهای قرآان میباشد، ایمان و اعتقاد به صاحب جهان خلقت، خداوند باری تعالی، پیامبر خاتم و معجزه جاودانهاش قران کریم، در جسم و جان خواننده بیشتر خواهد شد.
کلید واژهها: خلقت انسان
آیات قرآن
جنین شناسی
احادیث
2011
03
08
139
159
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_447_1bb56da1d38bc5363c2b5a28bde456e2.pdf