per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
1
14
1941
.
نقش و جایگاه عقل در تفسیر الجامع لأحکام القرآن قرطبی
Position and rule of wisdom in exegeses of Qurtubi’s Quranic Al Jame El Ahkam
مجید خزاعی
1
محمدرضا ستودهنیا
2
سیدمهدی لطفی
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و، دانشگاه اصفهان
دانشیار گروه علوم قرآن دانشگاه اصفهان
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اصفهان
تفسیر قرطبی، در دستهبندی تفاسیر، در گروه تفاسیر فقهی جای میگیرد و افزون بر مباحث فقهی مباحث گوناگون دیگری را نیز در خود جای داده است. یکی از موضوعات جالب توجه این تفسیر عقل است و جایگاه آن در سه حوزۀ فقهی، کلامی، و تفسیری قابل بررسی است. قرطبی در مقام نظر مجالی برای ورود عقل در حوزههای فقهی و کلامی نمیبیند، اما در عمل در مواردی به دلیل عقلی استناد کرده است. وی در حوزۀ قرآنی نقش پررنگی برای عقل در تفسیر قرآن قائل است. قرطبی در حوزۀ تفسیر با گشادهدستی نقش عقل در تفسیر را تبیین میکند و، با قبول تفسیر به رأی، عقل را منبعی مهم در تفسیر قرآن میداند و موافقان صرف تفسیر اثری را نقد و آنها را تخطئه میکند. قرطبی روایات تفسیر به رأی را ناظر به دو دسته از مفسران میداند و، با قبول نقش عقل در تفسیر، در ذیل آیات به تعریف خود از عقل پرداخته است و بر اهمیت آن در تفسیر قرآن و ناکافی بودن اکتفای بر نقل تأکید دارد. مراد قرطبی از عقل طاعت الهی است و بر این اساس کسانی مانند کافران، که به طاعت الهی نمیپردازند، فاقد عقلاند. در این نوشتار درصدد بررسی تعریف عقل از دیدگاه قرطبی و نیز تبیین جایگاه آن در حوزۀ تفسیری هستیم.
Qurtubi’s exegeses in categorization of exegeses has a great place in exegeses of Ray. This exegeses, in spite of its juristic nature in three fields of juristic, rhetorical and exegeses can be discussed. Qurtubi in position of an interpreter consider no room for entrance of wisdom in fields of juristic and rhetoric, but in practical field he has indicated to wisdom. In the field of Quranic studies, he considers a great position for wisdom. For Qurubi exegeses of hadith has positions based on interpreters’ two different views , and by accepting of the place of wisdom in exegeses of Quran, has presented his own definition from wisdom and its importance in exegeses of Quran and stressed insufficiency relying on quotation. This paper tries to define of wisdom based Qurtubi’s view and its place in three fields of juristic, rhetoric, and exegeses.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1941_9e8595accc4ff330701d46c6b4576d21.pdf
کلیدواژهها: عقل
قرطبی
احکام
تفاسیر فقهی
تفسیر به رأی
Key words
Wisdom
Qurubi
Rhetoric
Ahkam
exegeses
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
15
31
1955
.
بررسی تطبیقی تاریخ پیدایش انسان در زمین از نظر علم و آموزههای قرآنی و حدیثی
Comparative history of man’s appearance on earth based on the scientific findings and teachings of the Quran and Itrah
محمدعلی دولت
dolat64@gmail.com
1
علی افضلی
2
دانشجوی دکتری کلام امامیه، دانشگاه قرآن و حدیث
دانشیار مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفة ایران
چکیده
در این مقاله به دنبال یافتن راهکاری مناسب برای توجیه صحیح یافتههای علمی پیرامون زیست انسان در زمین و موجودات پیش از آدم (ع) در آموزههای قرآن و عترت هستیم. روش تحقیق در این مقاله توصیفی و از گونۀ تحلیل اسنادی و کتابخـانهای است و یافتههای زیستشناسی را با استناد به اطلاعات گردآوریشده از آیات و روایات ارزیابی کردهایم. یافتههای باستانی حاکی از آن است که، پیش از انسانهای کنونی، دو نوع از موجودات انسانگونه، یعنی نئاندرتالها و کرومانیونها، در زمین میزیستهاند که دهها هزار سال پیش نسل آنها منقرض شده است. در روایات نیز از سویی به طور کلی از وجود دو گونۀ جنّ و نسناس پیش از انسان صحبت به میان آمده و، از سوی دیگر، حاکی از وجود هفت گروه از موجودات انسانگونه در زمین است. شاید بتوان نئاندرتالها و کرومانیونها را دو گونه از نسناس به شمار آورد. ضمن آنکه، بر اساس مطالعات تاریخی و پژوهشهای علمی، هبوط آدم (ع) که پدر انسانهای کنونی است به زمین در محدودۀ زمانی کمتر از 10 هزار سال پیش رخ داده است و هیچ گونه ارتباط فیزیکی میان آدم (ع) و موجودات پیش از او وجود ندارد؛ بنابراین نظریۀ تکامل دربارۀ آدم (ع) و نسل او صدق نمیکند.
This article seeks to find a way to properly explain the scientific findings about the biology of human beings on Earth before Adam (AS) in the verses and Hadiths. Archaeological findings suggest that pre-existing humans, two types of creatures with intelligence and free will, the Neanderthals and Cromangons, who lived in the land of ten thousand years ago, is depleted. The hadithes In general, talk about the existence of two species of Jinn and Gorilla and indicate the existence of seven types of humanoid creatures on earth. Perhaps we know Neanderthals and Cromangons two types of Gorilla. Based on historical studies and scientific research since the fall of Adam as the father of the current people on the ground, less than in tens of thousands of years ago. No physical connection between Adam and creatures before him there. The theory of Transformism about Adam and his seed is not true.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1955_274819a1d95994912164f4ca000e485c.pdf
کلیدواژهها: آدم (ع)
انسان
نسناس
جن
میمونهای انساننما
انسانهای میموننما
Keywords: "Adam"
"Human"
"Gorilla"
"Jinn"
"Neanderthal"
"Cromangon"
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
33
55
1956
.
مسئلۀ دور دکارتی در اثبات وجود خداوند راهحل حافظه و نقد آن
The Problem of Cartesian Circle in The Demonstration of God’s Existence: The Solution of Memory and Its Critique.
سیدمسعود سیف
1
پریسا وفامند
2
استادیار فلسفه، دانشگاه بینالمللی امام خمینی
کارشناس ارشد فلسفه، دانشگاه امام خمینی
یکی از مسائل مهم در فلسفۀ دکارت دور دکارتی است. این مسئله را اولینبار معاصران دکارت مطرح کردند؛ اینکه دکارت معتقد است: «اگر من یقین داشته باشم که خداوند وجود دارد و فریبکار نیست، میتوانم یقین داشته که هر آنچه را به طور واضح و متمایز ادراک کردهام صحیح است» و «فقط در صورتی که در ابتدا یقین داشته باشم که هر آنچه را به طور واضح و متمایز ادراک کنم صحیح است، میتوانم یقین داشته باشم که خداوند وجود دارد و فریبکار نیست»؛ یعنی یقین به دو قضیۀ «خداوند وجود دارد و فریبکار نیست» و «هر آنچه به نحو واضح و متمایز ادراک کنم صحیح است» منوط به یکدیگر است و بنابراین مستلزم دور است. برای حل مسئلۀ دور دکارتی راهحلهای متعددی ارائه شده است که مهمترین آنها عبارتاند از راهحل حافظه، راهحل یقین دوگانه و راهحل مبتنی بر تفسیر روانشناسانه. در این مقاله راهحل حافظه و نقد آن را بررسی میکنیم که بنا بر آن خداوند ضامن دقت حافظۀ ماست، نه ضامن درستی ادراکات واضح و متمایز.
Cartesian circle is a well-known topic. This issue first put forward by his contemporaries to the extent that according to Descartes “if I am certain that God exists and is not deceiver, I can be certain that whatever I perceive clearly and distinctly is true.” and “only if I first be certain that whatever I perceive clearly and distinctly is true, then I can be certain that god exists and is not deceiver.” That is, certainty of the two propositions: “God exist and is not deceiver”, and “whatever I perceive clearly and distinctly is true”, depend on each other and it entails circle. There is several solution for Cartesian circle among which the solution of memory, of twofold certainty, and of psychological interpretation are very important. This article deals whit the solution of memory, according to which God guarantees our memory rather than the truth of our clear and distinct perceptions.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1956_a72aba5e790bc62ff30f8540c5b810ad.pdf
کلیدواژهها: دور دکارتی
خداوند
ادراکات واضح و متمایز
یقین
Keyword: Cartesian Circle
God
Clear and Distinct Perceptions
Certainty
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
51
75
1957
.
واکنش علمای شیعه به فعالیتهای مذهبی مبلغان مسیحی اروپایی در اوایل دورة قاجاریه
The Reaction of Moslem Scholars to the Religious Activities of
European and Christian propagandas at the beginning of Qajar Dynasty
باقرعلی عادلفر
1
استادیار تاریخ، دانشگاه بینالمللی امام خمینی
چکیده
از آغاز قرن شانزدهم میلادی، ایران همزمان با استقرار دولت شیعی و حضور قدرتهای نوظهور عیسوی اروپایی در مرزهای جنوبی خود با تجربهای تازه مواجه شد. ورود مسیونرهای مذهبی با حمایت کشورهای متبوع به ایران تسهیل شد؛ به گونهای که میسیونرها طی سدههای بعدی به یکی از مؤثرترین نهادها در ایجاد دگرگونیهای فرهنگی ایران بدل شدند. مبلغان کاتولیک و پروتستان شیوههای متفاوت سیاسی و مذهبی را در ایران به کار گرفتند که همگام با توفیق چشمگیر اروپاییها در فتح سرزمینهای قارة کهن و جدید و گسترش مسیحیت بود. دستیابی به قدرت حاصل از این فضاهای تازه غربیان را به اتخاذ شیوههای تبلیغی تهاجمی در کشورهای مسلمان از جمله ایران ترغیب کرد. ترجمة متون مقدس به زبان فارسی و نگارش کتابهای متعدد علیه متون و باورهای اسلامی برای ایجاد تشکیک در میان عقاید و آموزههای مسلمانان در دورۀ صفویه آغازگر چنین هجوم فرهنگیای محسوب میشود که با گسترش پدیدة شرقشناسی و شدتگیری رقابتهای استعماری در دورة قاجار به اوج خود رسید. بنا بر اهمیت و ضرورت بازخوانی چنین رویکردی و ریشهیابی تاریخی آبشخورهای نفوذ فرهنگی غرب در ایران، تلاش میکنیم، با بررسی متون و آثار کشیشان بهویژه هنری مارتین، کیفیت واکنش علمای شیعه و بازخوانی رسالههای تقابلی و ردیههای آنان را تحلیل کنیم.
Abstract:
From the beginning of the 16th century, a Shia government was established in Iran during which powerful European and Christian governments appeared in its southern borders. As a consequence, the religious missioners of these countries could facilely and effortlessly step onto Iran`s soil with the support of their governments. During the subsequent centuries, missioners were one of the most suitable organizations for influencing Iran`s culture. For this purpose, Catholic and Protestant missionaries tried different political and religious approaches. Europeans' resounding and considerable success in conquering historical and new (contemporary and recent) continents as well as the propagation of Christianity during that period spawned the use of incursive methods for their propaganda in Iran. The translation of holy texts of Christianity into Persian as well as writing books running athwart Islamic beliefs and engendering dubitation among Muslims started in Safavid dynasty, however, these exercises reached to the zenith and peak owing to the intensification of competitions among colonialist governments. This research aims to analyze some priests` books and statements (especially Henry Martin`s) disproving and discrediting Shia`s beliefs and also how Shia scholars and clergies responded to them by writing theories confuting Christian missionaries.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1957_0ddec5c1c0e6e9832fbea9609b023908.pdf
کلیدواژهها: مبلغان مذهبی
آموزههای عیسوی
هنری مارتین
دورة قاجاریه
علمای تشیع
رسائل ردیه
Keywords: missionaries
Christian sects
Qajar dynasty
Henry Martin
scholars
Catholic and Protestant priests
confuting responds
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
77
97
1958
.
لوازم معرفتشناختی جهانشناسی قرآن برای علوم طبیعی
لوازم معرفتشناختی جهانشناسی قرآن برای علوم طبیعی
قدرتالله قربانی
1
استادیار فلسفه، دانشگاه خوارزمی تهران
چکیده
اهمیت مطالعۀ طبیعت بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا طبیعت بستر اصلی زندگی انسان است. از این رو، علوم طبیعی که با جهان طبیعت سروکار دارند نقش فزایندهای در بهبود و تغییر چهرۀ زندگی انسان دارند. اما برخی تلقیهای نادرست در علوم طبیعی جدید لزوم بازاندیشی در نگرشهای علوم طبیعی را با استفاده از آموزههای الهی نشان میدهد. در این زمینه، قرآن به مثابۀ منبعی الهی آموزههای مهمی در جهانشناسی طبیعی دارد. این کتاب الهی ضمن معرفی مهمترین ویژگیهای کلیت جهان هستی، یعنی ماسوی الله، برخی از خصوصیات مهم جهان طبیعت را برمیشمارد که مخلوقیت، نیازمندی، وابستگی تام در بقا، نظم و علیت، تفاوت و تنوع موجودات، وجود شعور و ادراک، زنده بودن و تسبیحگویی همۀ موجودات طبیعت، کارکرد خاص موجودات طبیعی و تحت سیطرۀ الهی بودن کل طبیعت فقط نمونههایی از آنهاست. آموزههای طبیعتشناسی قرآن، ضمن رازگشایی از چهرۀ برخی از ابعاد طبیعت، از مهمترین طرق خداشناسی و شکلگیری جهانبینی الهی است که تأمینکنندۀ سعادت حقیقی انسانهاست
اهمیت مطالعۀ طبیعت بر کسی پوشیده نیست؛ زیرا طبیعت بستر اصلی زندگی انسان است. از این رو، علوم طبیعی که با جهان طبیعت سروکار دارند نقش فزایندهای در بهبود و تغییر چهرۀ زندگی انسان دارند. اما برخی تلقیهای نادرست در علوم طبیعی جدید لزوم بازاندیشی در نگرشهای علوم طبیعی را با استفاده از آموزههای الهی نشان میدهد. در این زمینه، قرآن به مثابۀ منبعی الهی آموزههای مهمی در جهانشناسی طبیعی دارد. این کتاب الهی ضمن معرفی مهمترین ویژگیهای کلیت جهان هستی، یعنی ماسوی الله، برخی از خصوصیات مهم جهان طبیعت را برمیشمارد که مخلوقیت، نیازمندی، وابستگی تام در بقا، نظم و علیت، تفاوت و تنوع موجودات، وجود شعور و ادراک، زنده بودن و تسبیحگویی همۀ موجودات طبیعت، کارکرد خاص موجودات طبیعی و تحت سیطرۀ الهی بودن کل طبیعت فقط نمونههایی از آنهاست. آموزههای طبیعتشناسی قرآن، ضمن رازگشایی از چهرۀ برخی از ابعاد طبیعت، از مهمترین طرق خداشناسی و شکلگیری جهانبینی الهی است که تأمینکنندۀ سعادت حقیقی انسانهاست.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1958_fcdf1b9b7681ab671bb65da3a8c30cd4.pdf
کلیدواژهها: علوم طبیعی
جهانشناسی
خلقت
نظم و قانونمندی
قرآن
کلیدواژهها: علوم طبیعی
جهانشناسی
خلقت
نظم و قانونمندی
قرآن
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
99
118
1959
.
ماهیت دینی علوم طبیعی در اندیشۀ فارابی و ابنسینا
Religious nature of the natural sciences in Farabi and Avicenna’s view
رضا ماحوزی
1
استادیار فلسفه، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی
چکیده
به علت نسبت وثیق میان علم و فلسفه از یک سو و نسبت وثیق میان فلسفه و مابعدالطبیعۀ فارابی و ابنسینا با الهیات و دین از سوی دیگر، علوم تجربی و طبیعی در اندیشۀ این دو فیلسوف ایرانی و مسلمان در ابعاد و مسائل متعددی با الهیات فلسفی که در مابعدالطبیعۀ مد نظر این دو ذیل حکمت نظری شاخۀ الهیات طرح شده است گره خورده و از مبانی این زیرشاخه تغذیه کرده است. در این نوشتار تلاش میشود، در چند موقف اساسی، پیوندهای علوم طبیعی و تجربی با مابعدالطبیعه و بهویژه الهیات فلسفی بیان شود و در نهایت نشان داده شود که گفتمان علوم طبیعی و تجربی نزد این دو دانشمند و فیلسوف متمایز از گفتمان علوم تجربی در دنیای جدید است
Abstract:
Because of the relation between science and philosophy on the one hand and the relation between Farabi and Avicenna’s philosophy and metaphysics with theology and religion on the other hand, natural sciences has many dimensions and numerous issues in connecting with philosophical theology and theoretical philosophy of them. In this paper I want to show the relation between natural sciences and philosophical theology in Farabi and Avicenna’s metaphysics. After that, I want to say the natural sciences for Farabi and Avicenna is differing from the discourse of science in the contemporary world.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1959_944bc3efee13081916c43bfe88633f90.pdf
کلیدواژهها: علوم تجربی
مابعدالطبیعه
الهیات فلسفی
فارابی
ابنسینا
Natural science
Metaphysics
Farabi
Avicenna
per
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
پژوهشهای علم و دین
38306462
23830654
2016-02-20
6
12
119
133
1960
.
اقامۀ برهان بر اثبات وجود خداوند، امکان یا امتناع؟
Proof of God's Existence, possible or impossible?
عباس یزدانی
1
دانشیار فلسفۀ دین، دانشگاه تهران
چکیده
آیا میتوان با اقامۀ برهان منطقی وجود خدا را اثبات کرد؟ برخی فیلسوفان معتقدند اثبات وجود خدا با اقامۀ برهان منطقی امکانپذیر است؛ در مقابل، برخی دیگر بر این باورند که اثبات وجود خدا با برهان منطقی امتناع دارد؛ اما گروه سومی هستند که هرچند اثبات وجود خدا را ممتنع نمیدانند، تلقی طرفداران الهیات طبیعی سنتی از برهان را رد و شرایط جدیدی را برای برهان پیشنهاد میکنند. اینان بر این باورند که هرچند برخی از استدلالهای مخالفان براهین کلاسیک الهیات طبیعی در اثبات وجود خدا قابل نقد است و میتوان به نحوی از اثباتپذیری وجود خدا دفاع عقلانی کرد، تلقی مدافعان الهیات طبیعی سنتی از مفهوم برهان و شرایط آن و یقینی بودن براهین کلاسیک اثبات وجود خدا برای همگان قابل دفاع نیست. با پذیرش پارادایمهای جدید معرفتشناختی و بازسازی مفهوم برهان به عنوان برهان وابسته به شخص، میتوان از برخی براهین اثبات وجود خدا دفاع کرد و تلقی جدیدی از عقلانیت باور به خدا ارائه کرد.
Is it possible to prove God’s existence through logical argument? Some philosophers hold that it is possible. In contrast others believe that it is impossible to prove God’s existence through logical argument. Although the third group maintain that proof of God’s existence is not impossible, yet, they reject the concept of classical natural theology on such proofs and suggest modern conditions for validity of proof. They believe that although some of the dissenting discourse towards classical natural theology arguments in proving God’s existence are subject to criticisms and that provability of God’s existence is rationally defendable, but the conceptions of proof of the proponents of classical natural theology from the concept of proof, the conditions posed by it and the certainty of such arguments to everyone as they claim, are not defendable. By accepting new epistemic paradigms and redefinition of the concept of proof as a person-relative argument, it is possible to defend the proofs of God’s existence and present new conception of the rationality of belief in God.
https://elmodin.ihcs.ac.ir/article_1960_949bbdb407fdc37e886dca20cf05fd85.pdf
کلیدواژهها: برهان منطقی
الهیات طبیعی
وجود خدا
اثبات
عقلانیت
Key words: Logical proof
natural theology
God’s existence
proof
rationality